کشیدن دندان در ارتودنسی (راهنمای کامل بیماران)

کشیدن دندان در ارتودنسی از نگرانی‌های اصلی برایِ بیمارانی است که به این درمان احتیاج دارند. این نگرانی آنقدر جدی است که باعث می‌شود برخی افراد به کلی از خیر آن بگذرند تا مجبور به کشیدن هیچ‌یک از دندان‌های خود نشوند.

اینجا قصد داریم به تمام سوالاتِ شما درباره کشیدن دندان برای ارتودنسی پاسخ دهیم و ببینیم اینکار چه موقع انجام می‌شود؟ آیا مزیتی هم دارد، یا تنها باید منتظر عوارض آن در آینده بود؟

 

آیا کشیدن دندان برای ارتودنسی کودکان ضروری است؟

اجازه دهید با ارتودنسی اطفال شروع کنیم و بعد سراغ بزرگسالان برویم. یک متخصص ارتودنسی از کشیدن دندان برای درمان کودکان در سنین پایین پرهیز می‌کند (بدون کوچکترین مشکل).

چون در این حالت درمان کلی یک دوره دومرحله‌ای است که با ارتودنسی پیشگیری یا مداخله‌گر (interceptive) آغاز می‌شود. این فرآیند شامل تشخیص ناهنجاری‌هایی است که ارتودنتیست می‌تواند آن‌ها را با دستگاه‌های فانکشنال برای بزرگ کردن فک‌ها اصلاح کند. برای نمونه، وسیع‌کننده‌های کام (Palatal Expander) فضای لازم برای رشد دندان‌های دائمی را فراهم می‌کنند.

بیشتر متخصصان به والدین توصیه می‌کنند که فرزندان خود را در هفت‌سالگی برای اولین ویزیت ارتودنسی نزد متخصص ببرند. درمان ناهنجاری‌های فک و دندان در سنین کودکی راحت‌تر است و بدون روش‌های تهاجمی مانند کشیدن دندان در ارتودنسی یا جراحی فک انجام می‌شود.

 

نیاز به کشیدن دندان شیری

در ویزیت اولیه، ارتودنتیست مشخص می‌کند که آیا کودک به وسیع‌کننده کام احتیاج دارد یا خیر. مرحله دوم درمان هم در سال‌های اولیه نوجوانی شروع می‌شود، که شاید لازم باشد بیمار جوان برای تکمیل نتایج و دستاوردهای مرحله اول از بریس استفاده کنند.

در این مورد، اگر مشخص شود دندان دائمی بیمار در حال رشد است، شاید لازم باشد دندان‌های شیری کشیده شود. در این حالت، غفلت از کشیدن دندان برای ارتودنسی می‌تواند نتیجه درمان را به خطر بیندازد.

کشیدن دندان در ارتودنسی بزرگسالان

کشیدن دندان در بیماران مبتلا به انواع مال اکلوژن ارزیابی شده است، و اینجا قصد داریم یافته‌های آنها را با شما به اشتراک بگذاریم.

• طبق یافته‌های آخرین مطالعه‌ها، ارتودنسی با کشیدن دندان منجر به تغییرات جزئیِ نیمرخ صورت در لب پایین و چانه می‌شود. اما این تغییرات تاثیری بر دیدگاه متخصصان نداشت، و آنها کشیدن دندان (در صورت لزوم) را همچنان رویکردی موثر برای اکثر مال اکلوژن‌ها می‌دانند.
• با این وجود، برای برخی از مال اکلوژن‌های خاص مانند تقارن خط میانی، اکلوژن خلفی، اوربایت، نامرتبی دندان‌ها و اورجت، اتفاق نظری درباره اینکه آیا کشیدن بهترین گزینه است یا خیر، وجود ندارد.
• کشیدن دندان برای ارتودنسی همچنین برآمدگی‌های لب پایین را کاهش می‌دهد و از شیب چانه حمایت می‌کند. اینها ممکن است در مواردی مانند آندربایت آشکار شود، که کشیدن دندان کاری کاملا توصیه‌شده و بهینه است.

 

چند دندان را باید کشید؟

پاسخ این سوال برای هرفرد متفاوت است. با این حال، طبیعی‌ست که به منظور آماده کردن بیمارها برای قرار دادن بریس‌ها، کشیدن یک تا چهار دندان (به استثنای دندان عقل) لازم باشد.

توجه داشته باشید که کشیدن دندان در ارتودنسی باید به صورت قرینه انجام شود. برای نمونه، اگر دندان شماره X از فک بالا کشیده شود، باید دندان شماره X سمت دیگر دهان هم کشیده شود تا قرینگی و تعادل دهان و دندان‌ها حفظ شود.

قطعا هرمتخصص ارتودنسی ماهر و قابل اعتماد، روشی محافظه‌کارانه اتخاذ خواهد کرد که تا حد امکان دندان‌های طبیعی فرد را حفظ کند.

 

آیا ارتودنسی با کشیدن دندان عقل تنها گزینه است؟

نکشیدن یا کشیدن دندان عقل در ارتودنسی هم به بیمار و وضعیت او بستگی دارد. گاهی دندان عقل زیر لثه می‌ماند، اما به قسمت پایینی دندان آسیاب دوم فشاری غیرضروری وارد می‌کند که می‌تواند به پالپ برسد. در این مورد احتمال آن وجود دارد که متخصص ارتودنسی کشیدن آن را برای جلوگیری از آسیب احتمالی به دندانی کاملا کاربردی (مولر دوم) توصیه کند.

همچنین، دندان عقل ممکن است به صورت زاویه‌دار بیرون بزند و نقاطی را برای تجمع مواد غذایی ایجاد کند که پاک کردن‌شان ساده نخواهد بود. با تجمع غذا باکتری‌ها از آن تغذیه می‌کنند و باعث ایجاد حفره، بیماری لثه و عفونت می‌شوند که روی نتیجه درمان ارتودنسی تاثیر می‌گذارد.

در این صورت کشیدن دندان عقل بهترین انتخاب خواهد بود که به جلوگیری از پوسیدگی دندان هم کمک خواهد کرد.

دلیل و هدف از کشیدن دندان برای ارتودنسی چیست؟

می‌دانیم که تا زمان همه‌گیر شدن نتایج چنین تحقیقات انگشت‌شماری به تمام کلینیک‌ها و مطب‌ها (نه فقط در ایران، بلکه در تمام کشورها) راهی طولانی در پیش است. پس اجازه دهید دوباره عینک واقع‌بینی به چشم بزنیم و ببینیم حالا که همچنان کشیدن دندان در ارتودنسی رواج دارد، دلیل آن چیست.

معمولا دلیل اصلی که ارتودنتیست به آن اشاره می‌کند، تراکم بیش از حد دندان‌ها و نیاز به ایجاد فضا برای پیشرفت درمان است. گاهی هم دندان‌های شیری هنوز در دهان بیمار هستند و مانند مانعی برای درمان عمل می‌کنند؛ که در این حالت باید آنها را برای جوانه زدن دندان‌های دائمی کشید. در یک کلام، اگر راهی برای نکشیدن دندان و در عین حال حفظ نتایج وجود داشته باشد، حتما به بیمار گفته می‌شود.

در هرحالت، وقتی پاسخ به این سوال که ایا برای ارتودنسی باید دندان کشید، مثبت بود، می‌توانید دلایل احتمالی آنها را اینجا ببینید:

 

شلوغی و ازدحام دندان‌ها

کراودینگ دندانی (Dental Overcrowding) وضعیتی است که فک به اندازه کافی بزرگ نیست تا بتواند دندان‌های دائمی را به درستی در خود جای دهد. و چون دندان‌ها فضای کافی برای رشد در یک‌راستا را ندارند، به صورت کج یا نیمه‌کج، پیچ‌خورده یا بالای دندان‌های دیگر رشد می‌کنند.

در این شرایط بیماران می‌خواهند بدانند که برای ارتودنسی کدام دندان را میکشند، که نسبت به وضعیت‌شان متفاوت خواهد بود. متخصص ارتودنسی می‌داند که باید کدام دندان را بکشد؛ دندان‌ها را با کمک بریس‌ها یا ترازهای شفاف تراز کند؛ و به سمت فضای ایجادشده از کشیدن دندان(ها) حرکت دهد.

 

حذف دندان‌های پوسیده بیمار

اگر بیمار در گذشته درمان دندان درد خود را جدی گرفته و اکنون دندان‌هایی با وضعیت نامناسب نداشته باشد، کمتر خود را در این سناریوهای به خصوص خواهد یافت.

کاندیدهای درمان ارتودنسی نباید مشکلات جدی بهداشت دهان و دندان مانند پوسیدگی گسترده یا بیماری لثه داشته باشند. بنابراین، دندان‌هایی که به شدت پوسیده یا آسیب دیده‌اند (و عملا قابل نجات دادن نیستند) باید پیش از قرار دادن بریس‌ها کشیدن شوند.

بیرون‌زدگی دندان‌ها

بیرون‌زدگی دندان‌ها (Protruding Teeth) هم می‌تواند دلیل کشیدن دندان برای ارتودنسی باشد. در دندانپزشکی، به دندانی “بیرون‌زده” می‌گویند که از خط قوس به سمت جلو بیرون زده باشد. چنین دندانی لب را به جلو می‌کشد و حتی می‌تواند گفتار و جویدن فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

اگر دندانی پشت دندان بیرون‌زده وجود داشته باشد، احتمال دارد متخصص ارتودنسی آن را بکشد و به کمک بریس دندان بیرون‌زده را کمی به سمت عقب حرکت دهد و ساختار دندان‌ها و همچنین نیم‌رخ بیمار را اصلاح کند.

 

رشد و ثبات فک

ارتودنتیست‌ها همواره در تلاش هستند تا بهترین مکانیسم را برای تراز کردن دندان‌ها و فک تعیین کنند. اما آنها برای کار روی فک در حال رشد و تثبیت دندان‌ها به فضای کافی احتیاج دارند.

رشد مناسب فک و کمک به آن برای این درمان ضروری‌ست. برای اینکه فک به درستی دندان‌ها را در خود جای دهد، نباید فشار زیادی وجود داشته باشد که دندان‌ها را از جای خود خارج کند.

به همین خاطر، بخشی از کار ارتودنتیست‌ها کشیدن دندان در ارتودنسی و در واقع پایدار کردن دندان‌ها و حفظ تعادل بین عناصر دهان و صورت با حذف فشار نامناسب (از طرف دندانی دیگر) است که آنها را در معرض خطر قرار می‌دهد.

 

دندان نهفته

گاهی اوقات دندان‌ها بالا، پشت یا کنار (موازی) دندان‌های دیگر در کام رشد می‌کنند، یا در لثه می‌مانند و از بالا فشار ایجاد می‌کنند. در برخی موارد، احتمال دارد که دندان‌ها به دلیل موقعیت غیرعادی‌شان عفونی شوند.

به این ترتیب ممکن است کشیدن دندان در ارتودنسی، وقتی آن دندان همسایه(های) خود را تحت تاثیر قرار می‌دهد، برای کسب بهترین نتایج اجتناب‌ناپذیر باشد.

 

دندان‌های غیر معمول

گاهی اوقات به این دلیل ارتودنسی با کشیدن دندان لازم می‌شود که دندان اضافی است. این موضوع غیر معمول است، اما غیر ممکن نیست.

همان‌طور که احتمالا شنیده‌اید، برخی افراد با بیشتر از ۳۲ دندان دائمی متولد می‌شوند. این دندان‌های اضافی ممکن است کوچک، بزرگ، بدشکل یا حتی در استخوان فک نهفته باشند، که کشیدن‌شان برای اصلاح و تعادل بایت ضروری است.

ارتودنتیست‌ها این ناهنجاری‌ها را با عکس‌های اشعه ایکس تشخیص می‌دهند و برای کشیدن دندانی که فشار ناخواسته‌ای را روی دندان‌های دیگر با زاویه‌ای نامطلوب وارد می‌کند، برنامه‌ریزی می‌کنند.

برای ارتودنسی کدام دندان را میکشند؟

حالا که متوجه شدیم این پروسه در درمان‌های ارتودنسی تا حد زیادی رایج است، سوال مهمی که پیش می‌آبد این است که در ارتودنسی کدام دندان را میکشند.

در حالت کلی، اگر کشیدن لازم باشد، متخصص ابتدا دندان‌های پوسیده، پرشده، روکش‌شده و آبسه‌کرده را هدف قرار می‌دهد. پس از آن، معمولا اولین دندان‌های پرمولر اغلب به دلایل ارتودنسی کشیده می‌شوند.

هردو پرمولر اول و دوم (دندان‌های ۴ و ۵، دندان‌های آسیاب کوچک) بین دندان نیش و دندان آسیاب قرار دارند، به این معنی که این دندان‌ها را می‌توان بدون از بین بردن عملکرد دندان‌ها یا زیبایی آنها، کشید.

 

کشیدن دندان ۴ در ارتودنسی

کشیدن دندان ۴ در ارتودنسی زیاد به گوش می‌خورد، هم به دلیلی که کمی قبل‌تر گفتیم، هم اینکه اساسا شماره دندان‌های کاندید برای کشیدن از ۴ به بعد است. چون متخصصان ۶ دندان اول (دندان‌های ۱ تا ۳ در چپ و راست) را حتما حفظ می‌کنند تا زیبایی لبخند فرد دست‌نخورده بماند.

 

کشیدن دندان ۶ در ارتودنسی

اگر کشیدن دندان ۴ در ارتودنسی توجیهی نداشته باشد و دندان کاملا سالم باشد، ارتودنتیست دندان شماره ۵ را انتخاب خواهد کرد. اگر این دندان هم سالم و بی‌نقص باشد، کشیدن دندان ۶ در ارتودنسی بسیار محتمل خواهد بود.

لیست بلندبالایی از ارتودنتیست‌ها وجود دارد که پیش از شروع درمان با بریس یا وسایل دیگر، کشیدن دندان(ها) را توصیه می‌کنند. همچنین ارتودنتیست‌هایی هم وجود دارد که از کشیدن خودداری می‌کنند. هیچ متخصص باتجربه‌ای نه معایب کشیدن دندان در ارتودنسی را انکار می‌کند و نه مزایای آن را. بحث اینجاست که با توجه به وضعیت و نیازهای هربیمار، بهترین توصیه برای او چه خواهد بود.

کشیدن دندان پیشین

اگر دندان‌ها اندازه و شکل مناسب دارند، کشیدن دندان پیشین فک پایین، باعث ایجاد اوربایت یا بایت عمیق می‌شود. اوربایت گسترده (در اصطلاح حرفه‌ای اورجت نامیده می‌شود) بدان معنی است که دندان‌های فک بالا بیش از حد نسبت به دندان‌های پایین جلو آمده‌اند.

اگر دندان‌های فک پایین نسبت به دندان‌های فک بالا بیش از حد عریض باشند، یا اگر دندان‌های فک بالا (اغلب دندان‌های پیشین جانبی) به صورت ژنتیکی بیش از حد باریک باشند، ردیف نبودن دندان‌ها به صورت طبیعی دردسر ساز است و کشیدن تنها یکی از دندان‌های پیشین فک پایین ممکن است در واقع بهترین گزینه درمانی باشد. در مواردی که دندان‌های فک بالا متناسب به نظر می‌رسند، اما دندان‌های فک پایین متراکم و دچار کجی هستند، متخصص ارتودنسی ممکن است با متناسب کردن اندازه یکی از دندان‌های پیشین فک بالا یک ناهماهنگی در اندازه‌ی دندان‌ها ایجاد کند.

معایب کشیدن دندان در ارتودنسی

متخصص ارتودنسی فقط در موارد ضروری اقدام به کشیدن دندان ها میکند؛ اما با این وجود مکن است در برخی افراد عوارض و معایبی را نیز به همراه داشته باشد. برای اینکه شما هم دید واضحی از این تصمیم‌گیری داشته باشید، در ادامه معایب و مزایای کشیدن دندان در ارتودنسی را کوتاه مرور می‌کنیم:

حمایت کمتر از لب بالایی

همانطور که دندان‌ها پس از کشیده شدن منجر به عقب کشیده شدن کلیِ قوس می‌شوند، ممکن است از جذابیت نیم‌رخ چهره کاسته شود (صورت صاف، گونه‌های صاف، بینی بیرون‌زده). این موضوع همچنین می‌تواند منجر به ظاهر شدن چین و چروک و خطوط چهره شود، و ظاهر بیمار را پیر کند.

فضای کمتر برای زبان

وقتی قوس‌ها کوچک‌تر شوند، زبان را وادار می‌کنند تا حالتی رو به عقب بگیرد. این اتفاق می‌تواند منجر به انسداد گلو (راه هوایی)، خروپف و افزایش خطر تنفس دهانی ‌شود؛ تنفس از راه دهان برای سلامت عمومی دهان و دندان بسیار مضر است.

خطر بیشتر ابتلا به آپنه خواب

وقتی فضا محدود شود، زبان در طول خواب عمیق کاملا شل می‌شود، ورودی هوا را مسدود می‌کند و تنفس ضعیفِ ناشی از آن منجر به اختلال در خواب یا آپنه خواب می‌شود. با مصرف کم اکسیژن و کمبود خواب مزمن، خطر ابتلا به فشار خون بالا، بیماری قلبی و دیابت بیشتر است.

ریسک درد مزمن و مشکلات عملکردی

این یکی دیگر از معایب کشیدن دندان در ارتودنسی است که مجددا از کوچک‌تر شدن قوس‌ها ناشی می‌شود. در قوس‌های جمع‌شده، ممکن است زبان به بالای دندان‌های پایین برسد. این می‌تواند بایت را دچار مشکل کند و نهایتا منجر به سردرد، گردن‌درد، مشکلات گوش، مشکلات مفاصل فک، محدودیت باز شدن دهان، مشکلات سینوسی و … شود.

جایگزین های کشیدن دندان در ارتودنسی

از طریق ارتودنسی می‌توان فضای خالیِ دندان‌های کشیده شده را مجددا باز کرد تا قوس‌ها گسترش یابد، فضای راه هوایی و زبان افزایش یابد، مشکلات تنفسی و فضایی حل شود و تعادل کلی در دهان، رفاه و کیفیت زندگیِ بیمار افزایش یابد.

متداول‌ترین آنها وسیع کردن کام و افزایش طول قوس دندانی است. این شامل استفاده از دستگاه‌های فانکشنال با بریس‌ها یا ترازکننده‌ها برای حرکت دادن و جدا کردن قسمت‌های دهان از هم برای ایجاد فضای بیشتر برای دندان و فک می‌شود. این روش رایج برای کودکان استفاده می‌شود، چون کام آنها هنوز شکل‌پذیر است.

این وسایل تا حدودی هم برای بزرگسالان کاربرد دارد. مثلا بسته به میران ناهنجاری، می‌توان اینکار را از طریق درمان با الاینرهای شفاف اینویزیلاین (Clear Aligner Therapy) انجام داد. با استفاده روزانه از این پلاک‌ها، تغییرات لازم برای ایجاد فضای مناسب اتفاق می‌افتد. پس از باز کردن فضاها هم می‌توان به ایمپلنت برای پر کردن حفره‌ها، بازیابی عملکرد و زیبایی فکر کرد.

 

استفاده از جراحی و سایر روش ها

به جای کشیدن دندان برای ارتودنسی، گزینه جراحی فک هم وجود دارد. در واقع، در برخی موارد، ارتوسرجری می‌تواند نتایج بهتری نسبت به کشیدن دندان داشته باشد. گاهی هم ارتودنتیست‌ها به بیمار این امکان را می‌دهد که به بهای طولانی‌تر شدن دوره درمان، دندان‌ها را حفظ کند.

این موضوع شاید کمی از آسایش فرد بکاهد، اما برای جلوگیری از ارتودنسی با کشیدن دندان راه مناسبی است. اما اگر به دلیل عفونت، دندان‌های نهفته مشکل‌دار یا بیرون زدگی گزینه‌ای وجود ندارد، می‌توان با خیالی آسوده دندان‌ها را کشید، چون روی لبخند تاثیر چشمگیری خواهد داشت.

اگر ترجیح می‌دهید دندانی کشیده نشود، پیش از تصمیم‌گیری درباره جایگزین‌ها، مزایا و معایب آنها با متخصص ارتودنسی خود صحبت کنید. کاری برخلاف میل شما انجام نخواهد شد. و نهایتا اینکه کشیدن دندان در ارتودنسی می‌تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد؛ اما در این صورت، رفع مشکلات اولیه و ثانویه همچنان تنها از همین درمان بر می‌آید.

مزایای کشیدن دندان در ارتودنسی

احتمالا وقتی در حال پاسخ به این سوال بودیم که ایا برای ارتودنسی باید دندان کشید یا خیر، مزایای اینکار را متوجه شدید. کشیدن دندان یکی از روش‌های موثر برای تراز کردن صحیح دندان‌ها، ایجاد بایت مناسب و لبخند بی‌نقص است.

با کشیدن دندان(ها)، فضا برای جابه‌جایی دندان‌های دیگر باز می‌شود، و ارتودنتیست می‌تواند با دقت دندان‌ها را در موقعیت‌های صحیح خود تنظیم کند. به عبارت دیگر، مزایای کشیدن دندان در ارتودنسی همان مزایای خود درمان ارتودنسی است.

طبق تجربه، زمانی که به هردلیلی از کشیدن دندانی که باید کشیده شود جلوگیری شده است، پس از پایان درمان همان دندان با وارد کردن فشار به سایر دندان‌ها، نتیجه درمان را بهم می‌ریزد. و نتیجه این موضوع چیزی نیست به جز نیاز مجدد به ارتودنسی.

 

درمان ارتودنسی با کشیدن حداقل دندان

برنامه‌ریزیِ دقیق درمان ارتودنسی کاری روشمند و بسیار عاقلانه است. متخصصان ارتودنسی هم با تعهد به همین مورد، طرحی دقیق را برای مسیر دستیابی به نتیجه‌ای شگفت‌انگیز، لبخندی ایده‌آل برای هر بیمار، مشخص می‌کنند.

با این حال، بیماران هم برنامه‌ریزی خاص خود را انجام دهند. آنها هم بخشی از این فرآیند هستند، و باید از تمام جوانب مثبت و منفی درمان ارتودنسی مطلع باشند. کشیدن دندان برای ارتودنسی (به هرتعدادی) یکی از همین نگرانی‌های مهم و بجاست، که در این مطلب سعی کردیم آن را برطرف کنیم.

به عنوان یک ارتودنتیست آموزش‌دیده در بالاترین سطوح در کشورهای ایران و کانادا، دکتر «علیرضا خدیوی» از بهترین گزینه‌های فعال در پایتخت برای رسیدن به لبخند ایده‌آل‌تان است. ایشان به همراه تیم‌شان در سه مطب مجهز واقع در میرداماد، شرق و مرکز تهران پذیرای شما هستند.