خواب یکی از مهم‌ترین بخش‌های زندگی هر فرد به شمار می‌رود. افراد از طریق خوابیدن، نیروی مجدد کسب می‌کنند و انرژی لازم برای فعالیت‌های خود را به دست می‌آورند. اما بسیاری از اختلالات خواب وجود دارند که خوابیدن را برای افراد، دشوار و حتی خطرناک می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین اختلالات خواب، آپنه خواب یا تنگی نفس در خواب نام دارد که در بسیاری از افراد دیده می‌شود. علاوه بر بزرگسالان، آپنه خواب ممکن است در کودکان نیز دیده شود. با توجه به شیوع نسبتاً بالای تنگی نفس در خواب، بسیاری از افراد می‌پرسند که درمان خانگی آپنه خواب چیست یا برای درمان آپنه خواب به چه دکتری مراجعه کنیم؟ برای دریافت اطلاعاتی در این زمینه، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
آپنه خواب چیست؟
پیش از هرچیز می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که آپنه خواب چیست؟ آپنه یا ایست تنفسی در خواب یک اختلال خواب بسیار جدی است و هنگامی رخ می‌دهد که تنفس فرد حین خواب قطع شود. کسانی که به آپنه خواب مبتلا هستند، گاهی اوقات صدها مرتبه در طول خواب شب، تنفسشان متوقف می‌شود. چنانچه ایست تنفسی در خواب درمان نشود، ممکن است مشکلات جدی برای سلامت فرد از جمله فشار خون بالا، سکته، نارسایی قلبی، حملات قلبی، دیابت و کاردیومیوپاتی (بزرگ شدن عضله قلب)، را به دنبال داشته باشد.
علاوه بر این، آپنه خواب می‌تواند در زمینه اختلالات شغلی، تصادفات وسایل نقلیه موتوری و همچنین حوادث ناشی از کار نیز تاثیرات مخربی از خود بر جای بگذارد.
انواع آپنه خواب
به طور کلی، دو نوع آپنه خواب وجود دارد که عبارت‌اند از آپنه خواب انسدادی (Obstructive) و مرکزی (Central):
آپنه انسدادی: آپنه انسدادی خواب شیوع بالاتری نسبت به آپنه مرکزی دارد. در آپنه انسدادی، مسیر هوایی فوقانی در طول شب به طور مکرر دچار انسداد کامل یا جزئی می‌شود. در طول یک دوره آپنه، به علت افزایش فشار برای باز شدن مسیر تنفسی، فعالیت عضلات قفسه سینه و دیافراگم دشوار می‌شود. سپس تنفس معمولا با تکان دادن بدن و یا با یک نفس بلند، از سر گرفته می‌شود. دوره‌های آپنه می‌توانند اکسیژن رسانی به اندام حیاتی بدن را دچار اختلال کرده و ضربان قلب را نامنظم کنند.
آپنه مرکزی: نوع دوم آپنه یا ایست تنفسی در خواب، آپنه مرکزی نام دارد. در این نوع آپنه، مسیر هوایی دچار انسداد نمی‌شود؛ اما مغز به علت بی‌ثباتی در مرکز مربوط به کنترل تنفسی، پیام تنفس را به ماهیچه‌ها نمی‌فرستد. بنابراین، آپنه مرکزی به دلیل اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی ایجاد می‌شود.
علائم آپنه خواب
تا به اینجا درباره اینکه آپنه خواب چیست اطلاعاتی کسب کردید. در این بخش به بررسی رایج‌ترین علائم آپنه خواب پرداخته‌ایم عبارت‌اند از:
- خرناس
- سردرد
- خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز
- بی‌قراری هنگام خواب و بیدار شدن به طور مکرر در طول شب
- خشکی دهان و گلودرد بعد از بیدار شدن از خواب
- تکرر ادرار در طول شب
- اختلالات خلقی مانند اضطراب، افسردگی و…
- اختلال در عملکرد جنسی
آپنه خواب در کودکان
شما عزیزان باید به عنوان پدر و مادرهای نمونه، نسبت به کودک خود و تمام حرکات او در هنگام خواب حساس باشید و مشکلاتی مانند دندان قروچه، آپنه و… را جدی بگیرید. برای مثال، اگر کودک شما دچار دندان قروچه است، باید در جستجوی علت دندان قروچه کودکان و راه‌های درمان آن باشید.
آپنه خواب هم یکی از مشکلاتی است که ممکن است کودک شما به آن دچار شود. التبه خوب است بدانید که بین آپنه انسدادی در کودکان و آپنه خواب در بزرگسالان تفاوت‌هایی وجود دارد. برای مثال، بزرگسالان معمولا در روز دچار خواب‌آلودگی می‌شوند؛ اما کودکان معمولا تغییرات رفتاری نشان می‌هند. همچنین علت اصلی آپنه در کودکان، بزرگ شدن لوزه‌ها و آدنوئیدها است؛ در حالی که در بزرگسالان اصلی‌ترین علت آپنه چاقی و اضافه وزن است.
تشخیص علائم آپنه خواب در کودک
تشخیص به موقع و درمان آپنه خواب از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا در غیر این صورت ممکن است رشد شناختی و رفتاری کودک با اختلال مواجه شود. با وجود اینکه علائم آپنه خواب در کودکان چندان واضح نیستند، اما موارد زیر می‌توانند برخی از رایج‌ترین نشانه‌ها به شمار روند:
- عملکرد تحصیلی ضعیف
- خستگی و خواب‌آلودگی در کلاس درس که معمولا با تنبلی اشتباه گرفته می‌شود.
- تنفس دهانی طول روز
- مشکل در بلع
- حالت‌های خوابیدن غیرعادی همچون خوابیدن روی زانوها و دست‌ها
- تعریق بیش از اندازه در طول شب
- شب ادراری
- اختلالات یادگیری و رفتاری مانند بیش‌فعالی و نقص توجه
درمان خانگی آپنه خواب
حالا که به سوال آپنه خواب چیست پاسخ دادیم، می‌خواهیم درباره درمان‌های خانگی که برای از بین بردن آپنه خواب توصیه می‌شوند صحبت کنیم.
ممکن است برای درمان برخی مشکلات، درمان‌های خانگی به طور کامل پاسخگو باشند. برای مثال، درمان سه سوته دندان درد، سردرد و… در بسیاری از موارد با به کارگیری روش‌های خانگی امکان‌پذیر است. اما برای درمان آپنه شدید باید از پزشک متخصص کمک گرفت و درمان جدی دریافت کرد. با این حال، اگر شما دچار آپنه خفیف باشید، می‌توانید به کمک برخی درمان‌های خانگی مشکل به وجود آمده را برطرف کنید. در این بخش با ما همراه باشید تا با چند درمان خانگی آپنه خواب آشنا شوید:
استفاده از رطوبت‌ساز (بخور)
استفاده از رطوبت‌ساز موجب اضافه شدن رطوبت به فضا و مرطوب شدن هوای خشک می‌شود. این می‌تواند برای کسی که از آپنه رنج می‌برد بسیار موثر باشد؛ زیرا هوای خشک سیستم تنفسی این افراد را تحریک می‌کند. علاوه بر این، مرطوب‌کننده‌ها می‌توانند به کاهش احتقان و باز شدن راه‌های تنفسی فرد کمک کنند.
برای اثربخشی هرچه بیشتر مرطوب‌کننده‌ها بهتر است به آنها روغن اسطوخودوس، نعناع و یا اکالیپتوس اضافه کنید. تنفس چنین عطر مطبوعی می‌تواند در بهبود خلق‌وخوی فرد و افزایش آرامش او نیز موثر واقع شود.
یوگا برای آپنه خواب
به طور کلی، ورزش مداوم و منظم می‌تواند سطح انرژی بدن را افزایش داده و قلب را تقویت کند. در این میان، یوگا به صورت ویژه قدرت تنفسی و به دنبال آن، جریان اکسیژن در بدن را بهبود می‌بخشد. همانطور که گفتیم، آپنه خواب ارتباط زیادی با کاهش سطح اکسیژن خون داشته و تمرینات یوگا می‌تواند میزان اکسیژن را از طریق تمرینات تنفسی به درجه مناسبی برساند. با این کار می‌توانید ایست تنفسی در خواب را تا حدودی بهبود بخشید.
خودداری از مصرف سیگار و الکل
برای درمان هرچه بهتر آپنه خواب باید از مصرف سیگار و الکل خودداری نمایید. زیرا الکل باعث شل شدن ماهیچه‌های گلو می‌شود و می‌تواند برای مبتلایان به آپنه و تنگی نفس در خواب بسیار مضر باشد. همچنین استعمال تنباکو موجب تورم و التهاب مسیر تنفسی فرد می‌شود که آپنه خواب را تشدید خواهد کرد.
حفظ تناسب اندام
اغلب پزشکان به افراد مبتلا به آپنه خواب توصیه می‌کنند تا وزن خود را کاهش دهند. اضافه وزن و چاقی مخصوصا در قسمت فوقانی بدن می‌تواند خطر بسته شدن راه هوایی و مجرای تنفسی را به دنبال داشته باشد. این انسداد مسیر هوایی موجب ایست تنفسی در خواب به صورت ناگهانی یا برای طولانی‌مدت خواهد شد. از این رو، حفظ وزن ایده‌آل می‌تواند مسیر تنفسی شما را باز نگه دارد و علائم آپنه خواب را بهبود بخشد.
برای درمان آپنه خواب به چه دکتری مراجعه کنیم؟
علی‌رغم اینکه ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی و همچنین محیط خواب می‌تواند برخی از اختلالات خواب را درمان کند، اما گاهی این تغییرات پاسخگو نبوده و برای برطرف کردن مشکلات خواب باید به افراد متخصص مراجعه کرد. اما برای درمان آپنه خواب به چه دکتری مراجعه کنیم؟ پزشکان متخصص در زمینه‌های زیر می‌توانند در تشخیص و درمان آپنه خواب به شما کمک کنند:
پزشک عمومی
معمولا پزشک عمومی اولین کسی است که به آن مراجعه خواهید کرد تا در برطرف کردن مشکل به وجود آمده به شما کمک کند. این پزشکان می‌توانند برای درمان مراحل اولیه مشکلات و اختلالات خواب مانند خروپف، مشکلات حافظه، سردردهای صبحگاهی یا سایر نشانه‌های آپنه خواب درمان‌هایی را پیشنهاد دهند.همچنین پزشکان عمومی در برخی از موارد ممکن است برای درمان هرچه بهتر، شما را به متخصص دیگری ارجاع دهند.
متخصص اختلال خواب برای درمان آپنه
متخصصان اختلال خواب پزشکانی هستند که در زمینه گوش و حلق و بینی و همچنین در حوزه مغز و اعصاب نیز تخصص دارند. این افراد برای درمان اختلالات خواب دوره‌های آموزشی زیادی را پشت سر گذاشته و موفق به دریافت تخصص درمان اختلالات خواب شده‌اند. بنابراین تشخیص این متخصصان از دقت و اعتبار بسیار بالایی برخوردار است.
متخصص گوش و حلق و بینی
اگر شما هم جزء افرادی هستید که لوزه‌های بزرگی دارید یا اینکه در شرایط طبیعی دچار احتقان بینی هستید یا مسیر تنفسی شما تنگ و باریک است، پینشهاد می‌کنیم به پزشکان گوش و حلق و بینی مراجعه نمایید. زیرا این پزشکان درباره ساختار سر و صورت و مجاری تنفسی اطلاعات و تخصص بالایی دارند و می‌توانند بهترین درمان برای آپنه را به شما پیشنهاد دهند.
متخصص مغز و اعصاب
هنگامی که سن افزایش می‌یابد، ارتباط مغز با عضلات بدن کاهش یافته و ارسال سیگنال‌های مربوط به انقباض عضلات گلو هنگام خواب با اختلال مواجه می‌شود. پزشک متخصص مغز و اعصاب بر اساس علائم مختلف همچون زبان بیش از حل شل شده یا عوامل عصبی که بر نفوذ هوا به شش‌ها تاثیر می‌گذارند، می‌تواند اختلال خواب را تشخیص داده و پس از آن فرایند درمان را آغاز نماید.
روانپزشک یا متخصص بهداشت روانی
تغییر عادات نادرست و بهبود سبک زندگی می‌تواند در درمان اختلالات خفیف آپنه موثر واقع شود. متخصصان بهداشت روانی، به بیماران می‌آموزند که چگونه خواب خود را در شرایط مختلف روحی مانند اضطراب و… مدیریت کنند. همچنین این متخصصان در راستای ترک عادات مخرب مانند استعمال دخانیات و مصرف الکل به بیماران کمک می‌کنند.
علاوه بر این، ایجاد برخی تغییرات مفید همچون کاهش وزن، کاهش استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب و خوابیدن به پهلو نیز می‌تواند در باز نگه داشتن مسیر تنفسی و از بین رفتن ایست تنفسی در خواب موثر واقع شود.
جراحان
عمل جراحی برای درمان آپنه خواب هنگامی توصیه می‌شود که درمان‌های دارویی و تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی، مشکل بیمار را برطرف نکرده باشند. اگر بافت‌های مرتبط با دستگاه تنفسی بیش از اندازه شل یا بزرگ شده باشند یا اینکه انحرافی در تیغه بینی ایجاد شده باشد، معمولا درمان با استفاده از جراحی پیشنهاد می‌شود. این جراحی با بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد و نیازمند بستری شدن در بیمارستان است.
متخصص ارتودنسی و دندانپزشک
بسیاری از افراد گمان می‌کنند که مراجعه به دندانپزشک فقط برای درمان یا جلوگیری از پوسیدگی دندان و سایر مشکلات مربوط به دندان انجام می‌شود. اما جالب است بدانید که برای درمان مشکلاتی مانند آپنه یا همان تنگی نفس در خواب نیز ممکن است مداخلات دندانپزشک مورد نیاز باشد.
بعضی از دندانپزشکان و متخصصان ارتودنسی به طور اختصاصی در زمینه درمان اختلالات تنفسی آموزش دیده‌اند و همکاری زیادی با متخصصان اختلال خواب دارند. این پزشکان با همکاری یکدیگر نشانه‌های آپنه خواب را شناسایی کرده و درمان مناسبی برای آن در اختیار بیمار قرار می‌دهند.
درمان آپنه خواب با ارتودنسی
یکی از درمان‌هایی که در بسیاری از موارد برای برطرف کردن آپنه توصیه می‌شود، درمان آپنه خواب با ارتودنسی است. در این بخش به مهم‌ترین روش‌های درمانی در این زمینه خواهیم پرداخت:
دستگاه‌های پیشرفت فک پایین
استفاده از دستگاه اسپیلنت که نوعی دستگاه جلوآورنده فک است، یک روش برای درمان بیماران مبتلا به آپنه انسدادی به شمار می‌رود. در این درمان، جلو بردن فک پایین باعث می‌شود تا از انسداد زبان در گلو جلوگیری شده و آپنه‌های خفیف تا متوسط درمان شوند.
بریس‌ها و الاینرهای ارتودنسی
این روش ارتودنسی با استفاده از بریس ارتودنسی به منظور درمان آپنه انسدادی که به علت کج بودن دندان‌ها ایجاد شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه‌ها به تدریج دندان‌ها را از حالت نادرست به وضعیت درست هدایت کرده و آپنه را برطرف می‌کنند.
وسیع‌کننده کام
سقف دهان در بعضی افراد کوچک بوده و به همین علت عمل تنفس با سختی همراه می‌شود. متخصصان ارتودنسی با استفاده از دستگاه اکسپندر، سقف دهان و کام بیمار را گسترش می‌دهند. برای انجام این کار قسمتی از دستگاه را در سقف دهان و بندهای دستگاه را به دندان‌های فک بالا متصل می‌کنند. به این ترتیب، با گذشت زمان فضای کافی برای تنفس در دهان فرد ایجاد خواهد شد.
جمع بندی
در این مطلب، درباره اینکه آپنه خواب چیست و چه درمان‌هایی دارد صحبت کردیم. همچنین در مورد آپنه در کودکان و علائم آن اطلاعاتی به شما عزیزان ارائه دادیم. آپنه خواب یا ایست تنفسی در خواب یکی از اختلالات رایج خواب است که امروزه در بسیاری از افراد اعم از کودک و بزرگسال دیده می‌شود. برای تشخیص به وقع این اختلال باید بدانید که آپنه خواب چیست و چه علائمی دارد. همچنین تشخیص این بیماری می‌تواند توسط خود بیمار یا با مداخلات پزشک صورت گیرد.
