ارتودنسی چیست؟ (راهنمای کامل ارتودنسی دندان)

ارتودنسی روی تشخیص، پیشگیری و اصلاح ناهنجاری‌های دندان‌ها و فک‌ها تمرکز می‌کند. رشته ارتودنسی در واقع هم سلامت دهان را هدف می‌گیرد، هم زیبایی آن را.

صحیح تمیز کردن دندان‌های نامرتب دشوار است، و امکان پوسیدگیِ آنها و بیماری لثه را به شدت بالا می‌برد. دندان‌هایی که به درستی روی هم قرار نگرفته‌اند صحبت کردن، بایت و جویدن را دشوار می‌کنند که روی هضم هم تاثیر منفی دارد. ارتودنسی دندان این عارضه‌ها و چندین مشکل دیگر را کاملا برطرف می‌کند.

اگر قصد دارید بی‌نقص‌ترین نسخه لبخندتان را به واقعیت تبدیل کنید، اینجا می‌توانید تمام اطلاعات لازم درباره این درمان را پیدا کنید.

 

ارتودنسی چیست؟

تعریفی که در مقدمه خواندید، کامل‌ترین و کوتاه‌ترین پاسخ به این سوال است. ارتودنسی (orthodontics) یکی از رشته‌های تخصصیِ دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و اصلاح دندان‌ها و فک‌های مشکل‌دار و الگوهای بایت نامرتب می‌پردازد.

ارتودنسی همچنین می‌تواند روی رشد صورت، که به عنوان ارتوپدی دندانی-صورتی (dentofacial orthopedics) معروف است، تاثیر بگذارد و آن را اصلاح کند.

 

 

به این ترتیب، ارتودنتیست کیست؟

طبق تعریف ارتودنسی، ارتودنتیست ها در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان ناهنجاری‌های دندانی و فک و صورت آموزش دیده‌اند، و روی تمام گزینه‌ها و فناوری‌های درمانی برای صاف کردن دندان‌ها و تراز کردن فک‌ها تسلط دارند.

این متخصصانِ دندانپزشکی در درجه اول برای مرتب کردن دندان‌ها شناخته می‌شوند، اما می‌توانند به رفع بایت‌های دردناک و نامرتب، حرکت دندان ناشی از عادات بد مانند مکیدن انگشت شست و حتی برخی از اشکال آپنه خواب هم کمک کنند.

آنها چنین مهارت‌هایی را پس از دوره پنج‌ساله دندانپزشکی عمومی، در طول 5000 ساعت آموزش تخصصی (معادل سه سال مطالعه تمام‌وقت) در زمینه ارتودنسی دندان کسب می‌کنند.

دندانپزشک‌ها مدرک عمومی این رشته را دارند. آنها می‌توانند مشکلات و بیماری‌های رایج دندان، دهان و لثه را تشخیص دهند و درمان کند و حتی عمل‌های زیبایی روی دندان‌ها انجام دهند، اما هنگام نیاز بیماران‌شان را به یک ارتودنتیست ارجاع می‌دهند.

درمان ارتودنسی دندان چه ناهنجاری‌هایی را اصلاح می‌کند؟

حالا که می‌دانیم ارتودنسی دندان چیست، قصد داریم ببینیم چه افرادی به این درمان تخصصی احتیاج دارند. همان‌طور که تا اینجا متوجه شدیم، این درمان ناهنجاری‌های مربوط به فک‌ها، بایت و دندان‌ها را اصلاح می‌کند. اجازه دهید دقیق‌تر این مشکلات را بررسی کنیم:

 

اورجت

اورجت (Overjet) به بیرون زدگی دندان‌های جلوییِ فک بالا اشاره می‌کند. مشخصه چنین بایتی این است که دندان‌های بالا خیلی به جلو کشیده می‌شوند، یا اینکه دندان‌های پایین به اندازه کافی امتداد نمی‌یابند.

 

اوربایت (دیپ‌بایت)

اوربایت (Overbite) یا دیپ بایت (Deep bite) حالتی است که دندان‌های فک بالا، دندان‌های فک پایین را به حدی غیر طبیعی می‌پوشانند. این هم‌پوشانی می‌تواند آنقدر شدید باشد که دندان‌های جلویی پایین به سقف دهان برخورد کنند و به آن آسیب بزنند.

 

اپن‌بایت

اپن‌بایت (Open bite)، به معنی باز بودن بین فک‌ها در بخش جلویی، عقبی یا کناره‎ها، از دیگر ناهنجاری‌هایی است که با ارتودنسی اصلاح می‌شود.

در این وضعیت دندان‌های آسیا روی هم قرار می‌گیرند، اما دندان‌های جلویی روی هم قرار نمی‌گیرند و فضای ایجادشده مانع جویدن صحیح غذا می‌شود.

 

آندربایت (ریورس بایت)

آندربایت (underbite) یا ریورس بایت (Reverse bite) زمانی است که دندان‌های پایینی به سمت جلو کشیده می‌شوند، گویی چیزی فک را به سمت بیرون فشار می‌دهد. این ناهنجاری می‌تواند خفیف (وقتی دندان‌های جلو تقریبا به هم می‌رسند) یا شدید (وقتی به دلیل فاصله بسیار زیاد دندان‌ها اصلا به هم نمی‌رسند) باشد.

در هرحالت، ارتودنسی دندان به خاطر بیرون زدگی دندان‌های جلوییِ فک پایین ضروری است؛ چون این مشکل معمولا به طور طبیعی برطرف نمی‌شود.

کراس‌بایت

در کراس‌بایت (Crossbite) دندان‌های بالایی در داخل دندان‌های پایینی قرار می‌گیرند، مثلا هنگام جویدن غذا. به درستی قرار نگرفتن عرضیِ دندان‌ها روی هم در این عارضه می‌تواند منجر به رشد نامناسب فک شود.

 

نامرتبی و شلوغی دندان‌ها

هنگامی که استخوان فک فضای کافی را برای تمام دندان‌های در حال رشد نداشته باشد، شلوغی یا ازدحام دندانی (Crowding) رخ می‌دهد.

این ناهنجاری معمولا با وسیع‌کننده کام درمان می‌شود تا احتیاجی به کشیدن دندان(های) سالم بیمار برای ارتودنسی نباشد. دندان عقل نهفته هم می‌تواند باعث شلوغی شود. اگر همین‌طور باشد، باید آن را کشید.

 

عدم تقارن خط وسط دندان‌ها

مطابقت نداشتن خط وسط دندان‌ها هم نشانه نیاز به ارتودنسی دندان است. این عدم تقاون وقتی خود را نشان می‌دهد که دندان‌های بالا یا پایین به سمت راست یا چپ حرکت کرده باشند.

 

وجود فاصله

وجود فاصله بین دندان ها هم می‌تواند به خاطر از دست دادن یک یا چند دندان ایجاد شود، یا صرفا به خاطر مدل رشد دندان‌ها و یک موضوع زیبایی باشد.

 

دندان‌های نهفته

دندان‌های ثانویه برخی افراد در موقعیت مناسبی قرار نمی‌گیرند یا اصلا از لثه بیرون نمی‌آیند. ارتودنسی به هدایت و تثبیت این دندان‌ها در موقعیت صحیح‌شان کمک می‌کند.

 

 

مزایای ارتودنسی چیست؟

این درمان تمام ناهنجاری‌هایی که مرور کردیم را برطرف می‌کند. دندان‌های صاف و مرتب قطعا جذاب‌تر هستند و اعتماد به نفس افراد را افزایش می‌دهند. کاهش خطر ابتلا به اختلال‌های مفصل فکی گیجگاهی (TMJ)، ساییده و یا فشرده شدن دندان‌ها هم نتیجه‌ی رفع ناهنجاری‌های فک و دندان است.

این درمان مزایای بهداشتی-سلامتی دیگری هم دارد:

 

ارتقای بهداشت دهان و دندان

درمان موفقیت‌آمیز توسط متخصص ارتودنسی، به شما اجازه می‌دهد ساده‌تر و بهتر دندان‌ها و لثه‌هایتان را تمیز کنید.

علاوه بر راحت‌تر مسواک زدن، با مرتب شدن دندان‌ها شانس کمتری برای تجمع ذرات غذا وجود دارد و خطر بیماری‌های لثه، ایجاد پلاک و حفره (پوسیدگی دندان) به شدت کاهش می‌یابد.

 

مزایای فیزیکی ارتودنسی

در سطح فیزیکی، اثرات این درمان به شانه‌ها و گردن بیمار هم می‌رسد. درد استخوان فک (ناشی از ناهنجاری‌های دندانی) می‌تواند به گردن و شانه‌ها هم منتقل شود؛ چون این استخوان با گردن و شانه فاصله کمی دارد. به این ترتیب، کاهش درد در ناحیه گردن و شانه‌ها هم از مزایای درمان موفق مشکلات دندانی خواهد بود.

ناراحتی فیزیکی دیگری که از سلامت ضعیف دهان و دندان ناشی می‌شود، سردرد است. این سردردها معمولا به دلیل دندان قروچه (به خاطر کجی یا نامرتب بودن دندان‌ها) ایجاد می‌شود. استفاده از بریس‌ها یا احیانا جراحی در پروسه ارتودنسی دندان این مشکل و در نتیجه سردرد را برطرف می‌کند.

این درمان به رفع مشکلات سینوس هم کمک می‌کند. مشکلات سینوسی مربوط به دندان‌ها از طریق انقباض راه‌های هوا ایجاد می‌شوند. این عارضه ناراحت‌کننده در نتیجه‌ی ساختار فک یا بهداشت ضعیف دهان و دندان ایجاد شود.

 

جلوگیری از سایر مشکلات سلامتی

در کنار مزایای سلامت جسمی و روانی ارتودنسی، اینکار به شکل‌های دیگری هم سلامت را ارتقا می‌دهد. اجازه دهید بیشتر توضیح دهیم.

وقتی سلامت دهان و دندان مشکل داشته باشد، احتمال دارد باکتری‌ها به جریان خون شما راه پیدا کنند. این اتفاق کارایی سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهد و خطر ابتلا به بیماری‌ها را افزایش دهد. دیابت و بیماری قلبی نمونه‌هایی از این مشکلات هستند.

ارتودنسی دندان‌ها از این موضوع جلوگیری می‌کند، چنین ریسک‌هایی را کاهش می‌دهد و حتی می‌تواند به کاهش عوارض بارداری کمک کند.

 

ارتقای کیفیت خواب

پس از پایان درمان، کیفیت خواب بیمار هم بهتر می‌شود. اگر هنگام خواب دندان قروچه می‌کنید یا منطبق نبودن فک‌ها شما را آزار می‌دهد، ارتودنسی می‌تواند تغییر بسیار مثبتی را استراحت شبانه‌تان ایجاد کند.

 

بهبود سلامت روانی

مزایای این درمان به اثرات فیزیکی محدود نمی‌شود. دندان‌های کج و نامرتب می‌تواند به اعتماد به نفس شما ضربه بزند. تا حدی که هنگام صحبت کردن و لبخند زدن از نشان دادن دندان‎های‌تان احساس ناراحتی کنید. اتفاقی که درمان‌های orthodontics به خوبی آنها رابرطرف می‌کند.

معایب ارتودنسی دندان چیست؟

مزایای شگفت‌انگیز این درمان را دیدید؛ نکات مثبتی که فراتر از زیبایی هستند و در حوزه سلامت عمومی قرار می‌گیرند. اما آیا این یعنی ارتودنسی هیچ مشکلی را برای بیمار ایجاد نمی‌کند؟

پاسخ کوتاه «خیر» است، چون هیچ روش پزشکی و همچنین دندانپزشکی بدون خطر نیست. بروز خطر بسیار کم است، اما احتمال بروز عوارض نادری وجود دارد که می‌تواند بیمار را به زحمت بیندازد. در ادامه خلاصه مفیدی از عوارض احتمالی استفاده از “بریس‌ها” را می‌بینید:

 

پوسیدگی دندان و بیماری لثه

وقتی بریس در دهان نصب می‌شود، بخش‌هایی از دندان‌ها و لثه‌ها که نزدیک یا زیر سیم‌ها و براکت‌ها هستند به سختی تمیز می‌شوند. در نتیجه ذرات غذا در این نواحی به دام می‌افتند، باعث تجمع پلاک دندانی می‌شوند و خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می‌دهند.

رعایت بهداشت دهان و دندان (روزانه حداقل دوبار مسواک زدن کامل یکبار نخ دندان کشیدن) هنگام استفاده از بریس‌های ارتودنسی بسیار مهم است تا از چنین مشکلاتی جلوگیری شود.

 

آسیب به بافت نرم دهان

در صورت ارتودنسی دندان با بریس، احتمال دارد گونه‌های داخلی، لب‌ها و لثه‌های‌تان در جایی که با براکت‌ها و سیم‌های فلزی تماس دارند، دردناک شوند. امکان زخم شدن این بافت‌های نرم و تبدیل آن زخم به آفت دهان هم وجود دارد.

در صورت بروز هریک از این مشکلات، ارتودنتیست می‌تواند درمان مناسب را برای کاهش درد و سوزش و کمک به بهبود نقاط حساس تجویز کند، مثلا استفاده از موم مخصوص ارتودنسی.

 

تحلیل ریشه

تحلیل ریشه در طول استفاده از بریس‌ها به معنی کوتاه شدن ریشه دندان‌هاست. معمولا این اتفاق از کاهش جزئی نوک ریشه فراتر نمی‌رود و هیچ مشکلی در طولانی‌مدت برای آن دندان(ها) ایجاد نمی‌کند.

بسیار به ندرت، تحلیل ریشه تا یک دوم یا بیشتر هم اتفاق می‌افتد. این می‌تواند به طور قابل توجهی بر سلامت و ثبات طولانی‌مدت دندان‌های آسیب‌دیده تاثیر بگذارد.

علت این موضوع دقیقا مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد استفاده از بریس برای مدت طولانی (بیشتر از دو تا سه سال) احتمال آن را افزایش می‌دهد. بسیاری از متخصصان ارتودنسی برای تعیین اینکه آیا ریشه در طول درمان تحلیل رفته است یا خیر، در مراحل مختلف درمان از دهان عکس‌برداری می‌کنند.

 

کلسیفیکاسیون و حفره‌ها

همانطور که گفتیم، بهداشت مناسب دهان و دندان برای بیمارانی که بریس دارند، هم برای سلامت و هم برای ظاهر دندان‌ها بسیار مهم است.

کلسیفیکاسیون (Calcification) به صورت لکه‌های سفید روی دندان‌ها ظاهر می‌شود. اگر غذا و پلاک به خوبی و به طور منظم پاک نشوند، حفره‌ها به سرعت روی دندان‌ها شکل می‌گیرند. با مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و رژیم غذایی کم‌قند به راحتی می‌توان از این عارضه در پروسه ارتودنسی دندان پیشگیری کرد.

 

واکنش‌های آلرژیتیک

اینکه بیماری به لاتکس موجود در اورینگ‌ها (O-ring) یا فلز استفاده‌شده در بریس‌ها واکنش آلرژیک نشان دهد، بسیار بسیار نادر است.

اگر شما یا فرزندتان به نیکل یا لاتکس حساسیت دارید، قبل از شروع هرگونه درمان ارتودنتیست خود را مطلع کنید تا از کش‌های بدون لاتکس و بریس‌هایی با فلزات جایگزین استفاده شود.

 

آنکیلوز دندان

وقتی می‌پرسید عوارض ارتودنسی چیست، با شرایط نادر متعددی روبه‌رو خواهید شد؛ از جمله این مورد. این یکی دیگر از عوارض فوق‌العاده نادر، اما جدیِ این درمان است.

آنکیلوز (Ankylosis) ادغام ریشه دندان با استخوان است. اگر دندانی به استخوان فک جوش خورده باشد، بریس‌ها نمی‌توانند آن را حرکت دهند. در نتیجه تمام دندان‌های مجاور شروع به حرکت در اطراف دندان انکیلوز می‌کنند. این اجازه نمی‌دهد که دندان‌ها و بایت به درستی اصلاح شوند.

با عکس‌برداری و معاینه، آنکیلوز دندان در شرایط خاصی تشخیص داده می‌شود.

 

برگشت (ریلپس) ارتودنسی

تا اینجا دیدیم که مهمترین عوارض ارتودنسی دندان چیست. این یک مورد را هم اضافه می‌کنیم، هرچند دقیقا یک عارضه نیست و بیشتر یک پیامد در شرایط خاص است.

ریلپس (Relapse) ارتودنسی به معنی حرکت دندان‌ها پس از برداشتن بریس‌هاست. برای جلوگیری از این مشکل، بیماران پس از درمان باید از ریتینرها (Retainers) یا نگهدارنده‌ها طبق دستورالعمل استفاده کنند.

خطر ریلپس بلافاصله پس از برداشتن بریس‌ها بالاست. به همین خاطر نگهدارنده‌ها آخرین مرحله از مرتب‌سازی دندان‌ها محسوب می‌شوند و نه یک گزینه اختیاری.

حتی چندسال پس از برداشتن براکت‌ها هم دندان‌ها به حرکت کردن تمایل دارند. این موضوع طبیعی و بیشتر به خاطر تغییرات مرتبط با سن است که تقریبا در هربیمار با درجه‌های مختلف رخ می‌دهد. استفاده طولانی‌مدت از نگهدارنده‌ها از این اتفاق جلوگیری می‌کند.

عوارض انجام ندادن ارتودنسی چیست؟

این پروسه عوارضی دارد؛ اما همان‌طور که گفتیم اکثرا بسیار نادر هستند. همچنین، با پیشرفت فناوری‌های این درمان و گزینه‌های جایگزین (از جمله بریس‌های متحرک) می‌توان این خطرات را به حداقل رساند و یا کاملا حذف کرد.

پیش از اینکه ارتودنتیست برنامه درمان‌تان را مشخص و طراحی کند، دقیقا به شما گفته می‌شود عوارض احتمالیِ آن ارتودنسی چیست. اما موضوع ثابت اینجاست که تقریبا همیشه کفه ترازو به نفع انجام درمان سنگین است. به ویژه اگر عوارض انجام ندادن اینکار را در نظر بگیرید:

 

تاثیر منفی روی رشد صورت

اگر کجی و نامرتبی دندان‌ها در سن مناسب (مثلا دوران کودکی تا نوجوانی) درمان نشود، می‌توانند روی رشد صورت تاثیر بگذارند و تناسب‌های آن را بهم بزنند. در این صورت، با گذشت زمان مشکلات ارتودنسی شدیدتر خواهند شد.

دندان‌های کج ارتباط فک بالا و پایین را هم تحت تاثیر قرار می‌دهند و منجر به بایت معیوب می‌شود؛ موضوعی که چالش‌های دیگری را به دنبال دارد.

 

مختل کردن عملکرد دهان

دندان‌های کج، فاصله‌دار یا به طور کلی نامرتب عملکردهای دهان مانند جویدن و صحبت کردن را مختل می‌کنند.

درست جویده نشدن غذا فرآیندهای گوارشی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. گفتار صحیح هم ارتباط نزدیکی با موقعیت دندان‌ها و زبان دارد. دندان‌های نامرتب روی نحوه تلفظ کلمات تاثیر می‌گذارد. نوک زبانی صحبت کردن از شایع‌ترین و ساده‌ترین نتایج این اتفاق است.

 

افزایش بیماری‌های دهان و دندان

بدون ارتودنسی دندان، تمیز نگه داشتن دندان‌های کج دشوار است. این دندان‌ها مکانی امن و دور از دسترس مسواک برای تجمع پلاک‌اند. پلاک‌ها مسئول بیماری‌های مختلف دهان مانند حفره‌های دندانی، بیماری‌های لثه و بوی بد دهان هستند.

 

خطر مشکلاتِ مفصل فک

زندگی با دندان‌های نامرتب در درازمدت می‌تواند منجر به اختلالات گیجگاهی فکی شود. وقتی دندان‌ها در موقعیت صحیح نباشند، نیروهای دهان به درستی توزیع نمی‌شود. در نتیجه بخشی از دهان فشار بیشتری را تحمل می‌کند. این توزیع نابرابر نیرو روی مفصل فک تاثیر منفی می‌گذارد.

 

خطر آسیب‌دیدگی

بدون ارتودنسی، دندان‌های جلوییِ بیرون‌زده در معرض خطر بیشتری برای آسیب‌دیدگی و شکستگی در ضربه هستند. این دندان‌ها ممکن است ترک بخورند، لب‌پر شوند یا حتی بیفتند. خطر آسیب به بافت‌های نرم مانند لثه، گونه‌ها و لب‌ها هم همیشه وجود دارد.

 

افت سلامت عمومی

دندان‌های نامرتب به دلیل تاثیری که بر سلامت دهان و دندان دارند، روی سلامت کلی هم موثرند. آنها می‌توانند باعث هضم معیوب، اختلالات گفتاری، بوی بد دهان و بیماری‌های دندانی شوند. تاثیر ناهنجاری‌های فک و دندان روی سلامت روان هم قابل چشم‌پوشی نیست.

انواع ارتودنسی دندان چیست؟

چهره ارتودنسی از چندسال پیش تاکنون تغییرات زیادی داشته است. دیگر بریس‌های حجیمِ فلزی تنها روش درمان نیست، و گزینه‌های ظریف‌تر، پیچیده‌تر و حتی زیباتری برای ارتودنسی دندان وجود دارد.

به طور کلی، سه روش برای انجام این درمان وجود دارد:

 

بریس ثابت (با براکت معمولی و دیمون)

در ارتودنسی ثابت، بریس‌های ثابت (Fixed Braces) دو جزء اصلی دارند:

• براکت‌های فلزی (فولادی) یا سرامیکی سفید یا بی‌رنگ که به دندان چسبانده می‌شوند،
• و سیم کمانی اصلی یا همان آرچ وایر که آنها را به هم متصل می‌کند.

هربراکت طوری مهندسی شده است تا دندان‌ها را سفارشی حرکت دهد. در بریس‌های سنتی براکت‌ها روی دندان‌ها قرار می‌گیرند، اما در ارتودنسی دندان به روش لینگوال یا زبانی (Lingual) پشت آنها نصب می‌شوند. چسباندن براکت‌ها روی دندان‌ها کاری دقیق و حساس است. چون این امر روی نحوه حرکت هردندان تاثیر دارد.

براکت بریس‌های معمولی از نوارهای الاستیک استفاده می‌کند (همان بخش‌های رنگی که براکت را احاطه کرده‌اند) و توسط متخصص تنظیم می‌شوند. اما در بریس‌های دیمون، با یک سیستم خودتنظیم شونده روبه‌رو هستیم که آرچ وایر را به براکت‌ها متصل می‌کند.

آرچ وایر یا سیم ارتودنسی هم دندان‌ها را می‌کشد یا فشار می‌دهد تا در راستای صحیح و موقعیت مناسب‌شان حرکت کنند.

 

 

بریس متحرک

بریس‌های متحرک (Removable Braces) از یک صفحه پلاستیکی تشکیل شده‌اند که چندقطعه سیم به آنها متصل شده. مانند باقی بریس‌ها، مدل‌های متحرک هم برای یک یا هردو فک به کار می‌روند و روی دندان‌ها را می‌پوسانند یا به آرامی به آنها فشار می‌آورند تا حرکت‌شان دهند.

این بریس‌ها برای اهداف خاص و متنوعی در روش ارتودنسی متحرک استفاده می‌شوند.

الاینر شفاف

ترازکننده‌های شفاف (Clear Aligners) که به عنوان ارتودنسی “متحرک” و “نامرئی” هم شناخته می‌شوند، از مواد پلاستیکی بی‌رنگ ساخته شده‌اند و هیچ جزء سیمی‌ای ندارند. اینویزیلاین معروف‌ترین الاینر شفاف است که به عنوان ارتودنسی نامرئی استفاده می شود و هزینه بالایی دارد. نمونه‌های وطنی اقتصادی‌تر هستند.

این الاینرها طوری طراحی شده‌اند که به هردندان فشار معینی وارد شده تا باعث حرکت ملایم و جزئی آنها ‌شود. با جلو رفتن پروسه درمان، بیمار باید از الاینرهای جدیدی استفاده کند. هر ترازکننده دندان‌ها کمی در جهت(های) مدنظر حرکت می‌دهد.

به طور دقیق‌تر، الاینرها به کمک اسکن و نرم‌افزاری که تمام مراحل حرکت دندان‌ها را مشخص می‌کند، ساخته می‌شوند. سپس این روند به مراحل کوچکتر تقسیم می‌شود، و یکسری از الاینرها برای مطابقت با هرمرحله تولید می‌شود.

این نوع ارتودنسی متحرک است و به راحتی از دهان خارج می‌شود، اما در شرایط ایده‌آل برای کسب بهترین نتیجه باید تنها هنگام غذا خوردن و مسواک زدن از دهان خارج شود.

 

ابزارها و وسایل درمان ارتودنسی چیست؟

علاوه بر دستگاه‌هایی که تا اینجا معرفی کردیم (شامل بریس‌های ثابت و متحرک و اجزای آنها)، ارتودنتیست‌ها از لوازم و دستگاه‌های دیگری هم برای مرتب کردن دندان‌ها استفاده کنند، از جمله:

 

وسیع‌کننده کام

وسیع‌کننده کام یا پالاتال اکسپندر (Palatal Expander)، هربار که تنظیم می‌شود، فک بالایی را با فشار ملایم روی دندان‌های آسیاب بالایی گسترش می‌دهد.

وقتی فک به اندازه کافی گسترش پیدا کند، دستگاه برای چندماه دیگر بدون تنظیم مجدد استفاده می‌شود تا وضعیت فک تثبیت شود و به حالت قبل برنگردد.

 

پوزیشنر

پوزیشنرها (Positioners) به حرکات نهایی دندان در این پروسه درمانی کمک می‌کنند. با همکاری بیمار، تنها باید 4 تا 8 هفته از این دستگاه استفاده کرد.

 

نگهدارنده

نگهدارنده‌های ریتینر ارتودنسی (Retainers) می‌توانند ثابت یا متحرک باشند. آنها پس از ارتودنسی دندان‌ها آنها را در موقعیت جدید و صحیح‌شان نگه می‌دارند. استفاده از ریتینرها طبق دستورالعمل متخصص برای جلوگیری از پسرفت درمان بسیار مهم است.

 

دستگاه هربست

هربست (Herbst) با هدایت فک پایین به جلو و دندان‌های آسیاب بالایی به عقب اوربایت را کاهش می‌دهد. این دستگاه ثابت بیشتر برای ارتودنسی دندان کودکان کاربرد دارد و برای 12 تا 15 ماه استفاده می‌شود.

بندها

بندها (Bands) حلقه‌هایی فلزی هستند که اطراف دندان‌های آسیاب و گاهی دندان‌های پرمولر قرار می‌گیرند. این قطعات با سیمان دندان حاوی فلوراید در جای خود محکم می‌شوند تا از هرگونه کلسیفیکاسیون در طول درمان جلوگیری کنند.

 

جداکننده‌ها

جداکننده‌ها (Separators) یا اسپیسرها (Spacers) کش‌های لاستیکیِ مدور و کوچکی هستند که بین دندان‌ها قرار داده می‌شوند تا آنها را از هم جدا کنند تا در بعدا بندهای ارتودنسی آنجا قرار بگیرند. در طی این مدت بیمار باید مراقب غذاهای چسبناک، خلال دندان و نخ دندان باشد.

 

الاستیک یا کش ارتودنسی

این کش‌های لاستیکی روی براکت‌های قرار می‌گیرند و تناسب دندان‌های بالا و پایین را بهبود می‌دهند. در صورت توجه به دستورالعمل، الاستیک‌ها بسیار کارآمد عمل می‌کنند.

 

هدگیر

این وسیله برای درمان بیمارانی استفاده می‌شود که اوربایت یا آندربایت دارند. هدگیر (Headgear) به آرامی دندان‌ها را می‌کشد تا رشد بیشتر دندان‌های بالایی و فک به جلو را محدود کند.

تویین بلاک

بین ابزارهای گوناگون برای ارتودنسی دندان، تویین بلوک (Twin Block) دستگاهی منحصر به فرد محسوب می‌شود، چون دو بخش مجزا (برای قوس بالا و پایین) دارد که با هم موقعیت فک پایین را اصلاح می‌کنند. این دستگاه به طور تمام‌وقت در دهان قرار می‌گیرد؛ هرچند برای بهداشت ساده‌تر می‌توان آن را از دهان خارج کرد.

استفاده از تویین بلاک نسبت به سایر دستگاه‌های اصلاح‌کننده فک راحت‌تر است، چون از اکریلیک صاف ساخته شده و سیم‌های کمتری دارد. نتیجه استفاده از این دستگاه لبخندی زیبا، عملکرد مناسب فک، پروفایل بهبود یافته و مفصل گیجگاهی فکی پایدار و سالم است.

 

بایت اسپلینت

بایت اسپلینت (Bitesplint) یک محافظ دندان است که روی دندان‌های پایینی قرار می‌گیرد. این محافظ در درجه اول برای کمک به اصلاح کراس‌بایت در کنار بریس ارتودنسی برای دندان‌های بالایی استفاده می‌شود.

این دستگاه از بایت (گاز) کامل جلوگیری می‌کند و به دندان(های) کراس‌بایت اجازه می‌دهد تا در موقعیت صحیح قرار بگیرند.

 

براکت توربو

براکت‌های توربو (Turbo Brackets) براکت‌های فلزیِ کوچکی هستند که پشت دو دندان جلوی بالایی می‌چسبند.

این براکت‌ها برای کاهش اوربایت عمیق استفاده می‌شوند، که نمی‌گذارند دندان‌ها هنگام بایت خیلی پایین بیایند. این به دندان‌های عقب اجازه می‌دهد تا به طور طبیعی دیده شوند، و همپوشانی دندان‌های جلو را کاهش می‌دهد.

 

فنر فورسز

دستگاه فورسز (Forsus) این دستگاه جایگزینی برای هدگیر است که باعث رشد در نوجوانان می‌شود، اوربایت شدید را اصلاح می‌کند، تناسب دندان‌ها را بهبود می‌دهد و نیاز به جراحی فک را کمتر می‌کند.

هزینه ارتودنسی دندان چقدر است؟

بسته به عواملی مثل:

• نوع و شدت ناهنجاری
• تعداد فک‌های درگیر
• دستگاه تجویزشده برای مرتب‌سازی دندان‌ها
• کشور سازنده بریس‌ها
• تجربه و متخصص ارتودنتیست شما
• شهری که در آن زندگی می‌کند
• نیاز یا عدم نیاز به کشیدن دندان
• و …

این هزینه می‌تواند از چیزی حدود 10 میلیون تومان تا 50-60 میلیون تومان متغیر باشد. در جلسات ویزیت، طول دوره درمان و هزینه آن به طور دقیق‌تر بررسی می‌شود.

همچنین، شرایط و نحوه پرداخت هزینه ارتودنسی دندان (که معمولا همیشه شامل پرداخت قسطی‌ست) مشخص می‌شود.

صحبت های دکتر خدیوی متخصص ارتودنسی را درباره هزینه ارتودنسی از دست ندهید:

 

 

روند و مراحل ارتودنسی دندان چیست؟

مراحل ارتودنسی را در 3 مرحله کلی می‌توان بیان کرد:

 

مرحله اول: معاینات و برنامه‌ریزی

در فاز اول ارتودنتیست با معاینه دقیق مشخص می‌کند که چطور باید دندان‌ها را به موثرترین شکل مرتب کند. چندویزیت اول در مطب معمولا شامل چنین ارزیابی‌هایی می‌شود:

• ارزیابی‌های پزشکی و دندانپزشکی: مشکلات دندانی و فیزیکی معمولا با هم اتفاق می‌افتند. مثلا مشکلاتِ دندان و دهان می‌تواند منجر به عارضه‌های پزشکی شود، یا ناشی از آن باشد. هدف این است که متخصص مطمئن شود مسائل پزشکی و دندانی قبلی پیش از شروع ارتودنسی دندان کاملا تحت کنترل هستند.
• قالب‌گیری: اینجا با یک خمیر یا بتونه مخصوص از دندان‌های بیمار قالب گرفته می‌شود. این قالب با گچ پر می‌شود تا مدل دقیق دندان‌های مشخص شود. اینکار به ارتودنتیست اجازه می‌دهد تا موقعیت هردندان و نحوه ارتباط آن با دندان‌های دیگر را به دقت بررسی کند.
• عکسبرداری با اشعه ایکس: این یک روش فوق العاده برای مشاهده عوارض احتمالی یا آسیب‌های قبلی به مفصل فک است. اشعه ایکس همچنین موقعیت دقیق هردندان و ریشه(های) آن را به وضوح به متخصص ارتودنسی نشان می‌دهد.
• ایجاد تصاویر با کامپیوتر: به کمک این تصاویر متخصص بررسی می‌کند که درمان‌های خاص چطور روی شکل صورت و تقارن فک تاثیر می‌گذارد، و برنامه درمان را طراحی و برنامه‌ریزی خواهد کرد.
• تصاویر: معمولا مطب‌ها عکس‌های معمولی‌ای را هم از دندان‌های شما برای نمونه‌کار قبل و بعد ارتودنسی دندان می‌گیرند. این تصاویر نحوه پیشرفت درمان و تاثیر آن روی صورت را به بهترین شکل (حتی به خود شما) نشان می‌دهند.

این گام‌ها با هدف تشخیص و ایجاد یک برنامه درمانی سفارشی برای بیمار انجام می‌شود.

 

 

مرحله دوم: فاز فعال

منظور از فاز فعال، مرحله‌ای است که بریس‌ها روی دندان قرار می‌گیرند. بنابراین، در این مرحله متخصص دستگاه(های) ارتودنسیِ سفارشی‌ای را تجویز می‌کند تا به آرامی دندان‌ها را در جهت مناسب حرکت دهند. این دستگاه ممکن است ثابت یا متحرک باشند، که بالاتر کامل معرفی‌شان کردیم.

هردستگاهی که انتخاب شود و روی دندان‌ها قرار بگیرد، متخصص در ویزیت‌های مدون آن را تنظیم می‌کند تا فشار کافی و مداوم در طول درمان به دندان‌ها وارد شود. علاوه بر این مراجعه‌ها در فواصل زمانی معین، در صورت شکستن یا آسیب دیدن (بخشی از) دستگاه هم باید سریعا به مطب مراجعه کرد.

 

مرحله سوم: فاز غیر فعال (ریتنشن)

همان‌طور که حدس می‌زنید، منظور از فاز غیر فعال مرحله‌ای از درمان است که بریس‌ها دیگر روی دندان‌ها قرار ندارند.

برای مشاهده فیلم دیباند ارتودنسی ویدئو زیر را از دست ندهید:

 

وقتی دندان‌ها در جای درست‌شان قرار بگیرند، کار بریس‌های ثابت/متحرک تمام می‌شود. مهمترین (و برای بیشتر بیماران دست و پا گیرترین) مرحله ارتودنسی دندان اینجا به پایان می‌رسد. حالا باید از نگهدارنده‌های سفارشی (ریتینر ارتودنسی) استفاده کرد.

این نگهدارنده‌ها اجازه نمی‌دهند دندان‌ها به موقعیت قبلی‌شان برگردند. از آنها باید برای مدت زمان مشخصی در روز برای یک دوره توصیه‌شده استفاده کرد. در طول این مرحله استخوان فکِ اطراف دندان‌های مرتب‌شده اصلاح می‌شود و تغییر شکل می‌دهد تا به طور کامل آنها را در جایگاه صحیح‌شان ثابت نگه دارد.

فیلم توضیحات دکتر درباره ی ریتنر ثابت ارتودنسی را از دست ندهید:

 

سوالات متداول درباره این درمان

ارتودنسی دندان چقدر طول می‌کشد؟

طول دوره این درمان از یک بیمار به بیماری دیگر متفاوت است. گاهی اوقات نتیجه در عرض چندماه حاصل می‌شود، و گاه ممکن است چندسال طول بکشد. سلامت دندان‌ها، لثه‌ها و استخوان‌های فک هم روی این موضوع موثر هستند.

به طور متوسط، درمان معمولی (بسته به نوع و شدت ناهنجاری، دستگاهی که استفاده می‌شود) بین 12 تا 36 ماه طول زمان می‌برد.

بهترین سن برای ارتودنسی چیست؟

بهترین سن برای شروع درمان با بریس زمانی است که فرد بیشتر یا تمام دندان‌های شیری خود را از دست داده باشد و بیشتر دندان‌های دائمی رشد کرده باشند. به همین دلیل ارتودنسی کودک معمولا بین 11 تا 14 سالگی انجام می شود.

با این وجود، این درمان محدودیت سنی ندارد. در بزگسالان هم، اگرچه دندان‌ها در استخوان فک محکم شده‌اند، اما به دلیل توانایی بدن برای بازسازی استخوان و بافت می‌توان به تدریج دندان‌ها را به موقعیت ایده‌آل‌شان هدایت کرد.

دکتر علیرضا خدیوی متخصص ارتودنسی در ویدئو زیر درباره بهترین سن برای ارتودنسی صحبت کرده اند:

 

آیا این درمان دردناک است؟

قرار دادن براکت‌ها روی دندان‌ها اصلا درد ندارد. پس نگران ویزیت‌ها در مطب ارتودنتیست نباشید. پس از قرار گرفتن آرچ وایر در براکت‌ها، دردی خفیف و طبیعی وجود دارد که در عرض چندروز تا یک هفته از بین می‌رود.

ارتودنسی دندان در مطب دکتر خدیوی

فکر می‌کنیم حالا بهتر بدانید ارتودنسی چیست و با چه دستگاه‌هایی انجام می‌شود، چه مزایا و عوارض احتمالی‌ای دارد و چه زمان ضروری است.

بدون همکاری با یک ارتودنتیستِ ماهر، موفقیت در درمان ممکن نیست. تشخیص صحیح عارضه، شناسایی پیش‌نیازها و فراهم کردن آنها آنها برای آغاز درمان، برنامه‌ریزیِ صحیح مراحل ارتودنسی و دستگاه‌های موثر برای آن و … همه و همه برای مرتب‌سازی بی‌نقص دندان‌ها با کمترین عوارض و ناراحتی برای بیماری ضروری هستند.

به عنوان یک ارتودنتیست آموزش‌دیده در بالاترین سطوح در کشورهای ایران و کانادا، «دکتر خدیوی» از بهترین گزینه‌های فعال در پایتخت برای آغاز این درمان و رسیدن به لبخند ایده‌آل‌تان است. ایشان به همراه تیم‌شان در سه مطب مجهز به عنوان متخصص ارتودنسی میرداماد، شرق و مرکز تهران پذیرای شما هستند.

جهت دریافت نوبت رایگان روی «رزرو نوبت» بزنید. اگر هنوز سوالی در این رابطه دارید، آن را از طریق بخش نظرات با ما در میان بگذارید.