ارتودنسی از بهترین و کاربردی‌ترین روش‌ها برای اصلاح ناهنجاری‌های دندان است که افراد می‌توانند در سنین مختلف از آن استفاده کنند. در این روش درمانی از وسایل ارتودنسی متنوعی استفاده می‌شود. استفاده از این وسایل با توجه به نوع و میزان ناهنجاری و بسته به تشخیص متخصص ارتودنسی صورت می‌گیرد.
این وسایل و لوازم ارتودنسی هر کدام کاربرد خاص خود را داشته و در مراحل مختلفی از شروع تا پایان درمان استفاده می‌شوند. آشنایی با آن‌ها قبل از درمان می‌تواند به بیمار کمک کند تا طول درمان بهتری داشته و نتیجه نهایی نیز بهتر و قابل قبول‌تر باشد. در ادامه با این وسایل و تجهیزات آشنا می‌شویم.
انواع لوازم ارتودنسی
زمانی که از درمان ارتودنسی صحبت می‌شود، افراد تعدادی براکت و سیم را تصور می‌کنند که به دندان‌های فرد چسبیده‌اند. این بخش‌ها از ابزارهای مهم ارتودنسی به شمار می‌روند اما به تنهایی برای استفاده از این روش درمانی کافی نیستند.
از ابتدای شروع درمان تا پایان آن انواعی از ابزارها توسط دندانپزشک متخصص استفاده می‌شود تا نتیجه موردنظر حاصل شود. در ادامه تمامی این تجهیزات را با هم بررسی می‌کنیم.
انواع مختلف بریس
بریس‌ها از جمله مهمترین ابزار و وسایل ارتودنسی هستند که در انواع مختلفی با توجه به نوع ارتودنسی وجود دارند، که شامل مدل های متنوعی هستند:
- بریس فلزی: براکت‌های فلزی کوچکی که بر روی دندان‌ها چسبانده شده و سپس سیمی فلزی از میان آن‌ها عبور می‌کند. جنس این بریس ارتودنسی، استیل ضدزنگ است و متداول‌ترین وسیله در ارتودنسی به شمار می‌روند.
- بریس سرامیکی: بریس سرامیکی یا نوع شفاف دیمون نوعی از ارتودنسی ثابت است که به جای نمونه‌های فلزی استفاده می‌شود. این بریس‌ها کاملا شفاف یا همرنگ دندان‌ها بوده تا از بیرون قابل مشاهده نباشند.
- ارتودنسی لینگوال: ارتودنسی لینگوال برای افرادی که تمایل ندارند بریس آن‌ها دیده شود، مناسب است. جنس این براکت ها فلزی است و پشت دندان ها نصب می‌شوند.
- پلاک های نامرئی: در این روش از پلاک‌هایی کاملا شفاف و ظریف استفاده شده که شباهت زیادی به محافظ‌های دندان دارند. این پلاک‌ها به طور مداوم استفاده شده و فرد تنها برای غذا خوردن می‌تواند آن‌ها را از دهان خارج کند.
کش ارتودنسی
از جمله تجهیزات و لوازم ارتودنسی کاربردی می‌توان به کش ارتودنسی اشاره کرد. از کش‌ها برای هم ردیف کردن دندان‌های بالا و پایین استفاده می‌شود. کش‌ها متناسب با شرایط بیمار توسط متخصص ارتودنسی تجویز شده و در صورت استفاده درست و منظم بر اساس دستور دندانپزشک، تأثیر فوق العاده‌ای بر روی دندان‌های بیمار خواهند داشت. کش‌ها خود انواع مختلفی دارند:
- اورینگ: به کش‌هایی گفته می‌شود که دور تا دور براکت بسته می‌شوند و در رنگ بندی مختلف وجود دارند.
- جداکننده: از این کش‌ها برای ایجاد فاصله میان دندان‌ها استفاده می‌شود تا متخصص بتواند بند را دور حلقه قرار دهد.
- رابربند: کشی است که با ایجاد فشار مداوم بر روی دندان‌ها، باعث حرکت آن‌ها و اصلاح مشکلات بایت می‌شود.
باند
حلقه‌ای فلزی یا جنس‌های دیگر است که بر روی سطح دندان قرار می‌گیرد. از باند برای نگهداشتن بخش‌هایی از بریس استفاده می‌شود. باند، هم از پوسیدگی دندان در حین درمان ارتودنسی جلوگیری می‌کند و برای نگهداشتن سایر وسایل و ابزارهای موردنیاز کاربرد دارد. همچنین از باند برای اعمال فشار ارتوپدی نیز استفاده می‌شود.
براکت ارتودنسی
همان‌طور که در بالا نیز گفته شد براکت‌ها قطعات فلزی یا سرامیکی از تجهیزات ارتودنسی هستند که روی سطح دندان چسبانده شده و به عنوان قطعه مهمی برای حرکت دندان‌ها کاربرد دارد. براکت‌ها دارای شیاری هستند که سیم قوسی را درون خود نگه می‌دارد. معمولا از باند برای قرارگیری براکت روی سطح دندان استفاده می‌شود. گاهی اوقات نیز به کمک سیمان، بر روی سطح دندان چسبانده می‌شود.
سیم ها
به منظور حرکت دندان‌ها از سیم‌های نازک فلزی استفاده می‌شود. این سیم به براکت‌ها وصل شده تا با اعمال فشار، دندان‌ها را به سمت موقعیت درست هدایت کند. به این صورت دندان‌ها در جای درست خود قرار گرفته و موقعیت آن‌ها اصلاح می‌شود.
هوک
هوک یکی دیگر از تجهیزات ارتودنسی است. هوک‌ها اتصال‌های بسیار کوچکی هستند که بر روی براکت قرار گرفته و به کش متصل می‌شوند. هوک برای محکم نگه داشتن اتصالات جانبی استفاده می‌شود. معمولا هوک بر روی سیم قرار می‌گیرد.
بایت توربو
بایت توربو که به آن براکت توربو نیز گفته می‌شود، وسیله‌ای مانند دکمه فلزی با سایز کوچک است. این ابزار ارتودنسی در قسمت پشتی دندان‌های فک بالا قرار می‌گیرد. مهمترین کاربرد آن این است که به عنوان مانعی در بسته شدن فک عمل کند. در واقع برای جلوگیری از فرو رفتن بیش از حد فک‌ها در یکدیگر از این وسیله استفاده می‌شود.
باکال تیوب
قطعه فلزی کوچکی که روی باند و دور دندان آسیا قرار می‌گیرد، باکال تیوب نام دارد. باند دندان آسیا با دیگر باندها متفاوت است. این باند دارای شیارهایی است که سیم ارتودنسی، ضربه گیر لب و برخی دیگر از تجهیزات را نگه می‌دارد.
هربست
از دیگر لوازم ارتودنسی کاربردی، هربست نام دارد. هدف از استفاده از این وسیله اصلاح بایت فرد به منظور بهبود ظاهر و نیم رخ است. هربست همانند لوله‌ای فلزی است که به دو فک بالا و پایین متصل می‌شود. زمانی که دندان‌های بیمار تا اندازه زیادی پایین آمده باشند و به کمک ارتودنسی نتوان آن‌ها مرتب کرد، از هربست استفاده می‌شود.
فیس ماسک
یکی از مشکلات رایج مخصوصا در کودکان بین ۸ تا ۱۳ سال مشکل جلوزدگی یا عقب رفتن فک‌ها نسبت به یکدیگر است. در این شرایط متخصص ارتودنسی از دستگاه‌های مخصوصی برای جابجایی فک تا قرار گرفتن آن در محل درست استفاده می‌کند. این وسیله فیس ماسک نام دارد.
مهمترین مزیت استفاده از این دستگاه این است که فرد نیازی به انجام جراحی پیدا نمی‌کند. این دستگاه همانند هدبندی در قسمت پیشانی و چانه نصب شده و بخشی از آن نیز درون دهان بیمار قرار می‌گیرد. سپس با اعمال فشار به حرت فک در مسیر درست کمک می‌کند.
پلاک‌های ارتودنسی متحرک
در ارتودنسی متحرک از انواع مختلفی از پلاک‌ها استفاده می‌شود.
- پلاک نامرئی: پلاک‌هایی مشابه با پلاستیک شفاف که در فاصله زمانی دو هفته یکبار تعویض می‌شوند.
- پلاک متحرک z شکل: از این نوع پلاک فنر مانند یا دارای شکل z برای جلو کشیدن دندان‌های قدامی استفاده می‌شود.
- پلاک فانکشنال: این پلاک نیز برای عقب و جلو کردن فک استفاده می‌شود.
ریتینر ارتودنسی
ریتینر ارتودنسی وسیله‌ای است که پس از پایان درمان ارتودنسی و خارج کردن بریس‌ها از دهان استفاده می‌شود. این وسیله مانع از حرکت و جابجایی دندان‌ها شده تا دندان‌ها به صورت ثابت در جای خود محکم شوند. ریتینر نیز در انواع مختلفی وجود دارد.
- ریتینر ثابت: ریتینر ثابت یکی از وسایل ارتودنسی است به صورت سیمی نازک در پشت دندان‌ها چسبانده شده و به هیچ عنوان قابل جابجایی نیست. خارج کردن آن تنها توسط دندانپزشک امکان پذیر است و تا پایان درمان بر روی دندان‌ها باقی می‌ماند.
- ریتینر متحرک: نوع دیگری از نگهدارنده است که قابل جدا شدن از دندان‌ها است. فرد می‌تواند هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن آن را از دهان خارج کرده و دوباره استفاده کند.
فضا نگهدار
در برخی مواقع کودکان دندان‌های شیری خود را زودتر از موعد از دست می‌دهند. در این زمان تا رشد دندان‌های اصلی، ممکن است دندان‌ها حرکت کرده و فضای خالی آن‌ها پر شود. استفاده از فضانگهدار در این شرایط بسیار توصیه می‌شود. فضا نگهدار نیز انواع مختلفی دارد که در ادامه معرفی شده‌اند.
- متحرک: این مدل شباهت زیادی به پلاک نگهدارنده دارد و برای بخش‌های خاصی از دندان‌ها کاربرد دارد.
- ثابت: این مدل نیز بسیار کاربردی بوده و در زمان ارتودنسی به صورت یک طرفه یا دو طرفه نیز استفاده می‌شوند.
دستگاه‌های اصلاح موقعیت فک
اگر فرد دارای ناهنجاری‌های در فک باشد، به کمک وسایل و ابزار مختلفی می‌توان موقعیت فک او را اصلاح کرد. این دستگاه‌ها در ادامه معرفی شده‌اند.
- پوزیشنر: این وسیله در مدت زمانی بین ۴ تا ۸ هفته پس از انجام ارتودنسی استفاده می‌شود. مهمترین کاربرد آن استفاده از پس از ارتودنسی برای کامل کردن جابجایی‌های انجام شده است.
- بسط دهنده کام: این دستگاه نیز به منظور بسط دادن و گسترش دادن فک بالایی فرد استفاده می‌شود. نصب آن توسط متخصص ارتودنسی انجام می‌شود. وسیع کننده کام که به آن پالاتال اکسپندر نیز گفته می‌شود، برای عریض کردن فک بالا کاربرد دارد. اگر اندازه فک‌ها در بیمار یکسان نباشد، از این وسیله برای وسیع شدن و هم اندازه شدن آن‌ها استفاده شده تا فک بالا به خوبی بر روی فک پایین قرار بگیرد.
- هدگیر: به منظور کاهش رشد فک در افراد از وسیله‌ای به نام هدگیر استفاده می‌شود.
- فورسس: وسیله‌ای که به عنوان جایگزین برای هدگیر استفاده می‌شود و به افزایش رشد فک کمک می‌کند.
- بامپر: به منظور کاهش درد ایجاد شده در دندان‌ها به دلیل اعمال فشار لب و گونه از بامپر استفاده می‌شود.
پلاک دوقلو
پلاک ارتودنسی یکی دیگر از وسایل ارتودنسی است که برای کاهش دیپ بایت استفاده می‌شود. نوع کارکرد آن به این صورت است که فک پایین را به سمت جلو هدایت کرده و رشد رو به جلوی فک بالا را کاهش می‌دهد. معمولا بین ۱۲ تا ۱۸ ماه از این وسیله استفاده می‌شود. بیشترین کاربرد آن نیز در بیماران و افراد جوان‌تر و کودکان است.
میخ ارتودنسی
عادت‌های نادرستی همانند وارد کردن فشار بر روی دندان‌ها یا مکیدن انگشت در افراد وجود دارد که می‌تواند باعث بروز مشکل اپن بایت شود. در این شرایط از میخ ارتودنسی استفاده می‌شود تا به کمک آن از این مشکلات و عادت‌های نادرست جلوگیری شود.
وسایل ارتودنسی مورد استفاده توسط متخصص
متخصص ارتودنسی برای نصب و یا برداشتن بریس ها از ابزار زیر استفاده می‌کند:
| ابزار ارتودنسی برای استفاده متخصص | کاربرد هر کدام از تجهیزات ارتودنسی |
| پنس ارتودنسی جداکننده | پنس یا سپریتور پلایر برای گذاشتن یا تعویض جداکننده الاستیکی کاربرد دارد. |
| پروب صاف | این وسیله برای تنظیم دقیق براکت ها روی دندان و یا برداشتن لیگاتورها کاربرد دارد. |
| پنس ارتودنسی Howes Utility | این وسیله برای قرار دادن، برداشتن و تنظیم سیم های کمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. |
| کاتر لیگاتور | این وسیله برای برش سیم های لیگاتور با قطر کمتر از ۰.۰۱۵ میلی متر کاربرد دارد. |
| کاتر دیستال اند (Distal End) | هنگام قطع سیم ارتودنسی، سر کوچک این دستگاه سیم را نگه‌میدارد تا به نواحی نرم دهان برخورد نکند. |
| پنس Mathieu-Style Ligature | این وسیله ارتودنسی برای قرار دادن لیگاتور الاستومری استفاده می‌شود. |
| پلایر ۱۳۹ | این ابزار برای تغییر فرم و خم کردن سیم های ارتودنسی به کار می‌رود. |
| بند پوشر | این ابزار برای قرار دادن بند ارتودنسی روی دندان بیمار به کار برده می‌شود. |
| بایت استیک | این وسیله برای قرار دادن و اتصال بند های ارتودنسی استفاده می‌شود. |
| ریموور باند خلفی | ریموور باند خلفی برای برای جدا کردن بند های خلفی مناسب است. |
سوالات متداول
در ادامه به سوالات متداول شما در مورد وسایل ارتودنسی پاسخ می‌دهیم.
در ارتودنسی از چه وسایلی استفاده می‌شود؟
برای درمان ارتودنسی ابتدا باید توسط متخصص ارتودنسی معاینه شده تا شرایط دهان و دندان به طور کامل بررسی شود. پس از آن متخصص تصمیم می‌گیرد از چه ابزار و وسایلی برای درمان استفاده کند. انواع مختلفی از بریس‌ها، کش ارتودنسی، براکت، نگهدارنده‌ها، ریتینر، دستگاه‌های اصلاح فک و … وجود دارند.
زمان استفاده از این وسایل چقدر است؟
هر کدام از موارد گفته شده با توجه به شدت ناهنجاری و همچنین میزان هکاری بیمار با پزشک برای مدت مزان متفاوتی استفاده می‌شوند.
همان‌طور که دیدید درمان ارتودنسی به کمک انواع مختلفی از وسایل ارتودنسی انجام می‌شود. این وسایل هر کدام کاربرد خاصی دارند و به کمک آن‌ها ناهنجاری‌های دندان بیمار اصلاح می‌شود. تجهیزات ارتودنسی در جنس‌ها و باکیفیت‌های مختلفی در بازار موجود هستند که با توجه به نیاز و میزان بودجه در دسترس از آن‌ها استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید در طی درمان حتما با نظر متخصص ارتودنسی از این وسایل استفاده کنید تا نتیجه نهایی به بهترین شکل ممکن باشد. همچنین در طول درمان ارتودنسی حتما توصیه‌های متخصص خود را در زمینه استفاده و نگهداری از وسایل در نظر داشته باشید.
