ورم لثه، که معمولا با خونریزی لثه و حساسیت نسبت به لمس همراه است، بیشتر به دلیل عدم رعایت صحیح بهداشت دهان، بارداری و عفونت ایجاد می‌شود. تجمع پلاک و جرم اطراف دندان‌ها و لثه‌ها هم از دیگر دلایل رایج التهاب این بافت است.
برای درمان خانگی ورم لثه راه‌های زیادی وجود دارد، اما اگر این وضعیت بیش از دو هفته طول بکشد، باید دلایل جدی‌تری را مدنظر قرار داد. در ادامه تمام علت‌های باد كردن لثه دندان و گزینه‌های درمان التهاب لثه را مرور می‌کنیم.
علائم ورم لثه چیست؟
از آنجا دهان در طول روز فعال است و مدام در حال استفاده از آن هستیم، نشانه‌های تورم لثه سریعا توجه را جلب می‌کنند. و چون لثه به محافظت از دهان و متعاقبا بدن در برابر عفونت کمک می‌کند، ورم آن می‌تواند نشانه مشکل و بیماری لثه باشد و نباید آنها را نادیده گرفت.
اگر ورم لثه دارید، احتمالا این موارد را هم تجربه می‌کنید:
- تغییر رنگ لثه ها به سمت قرمزی
- خونریزی لثه
- بوی بد دهان
- احساس طعم بد در دهان
- حساس و دردناک بودن لثه‌ها هنگام لمس
دلایل محیطی تورم لثه
علل محیطی این وضعیت شامل موارد زیر می‌شوند:
- تروما: ضربه شدید به دهان می‌تواند منجر به علائم تورم لثه و خونریزی شود.
- رژیم غذایی: رژیم غذایی نامناسب و سوء تغذیه می‌تواند منجر به تورم این بافت شود. مثلا بیماری اسکوربوت که به لثه‌ها حالتی اسفنجی می‌دهد، به خاطر کمبود شدید ویتامین ث است.
- محصولات مربوطه: باد كردن لثه دندان همچنین ممکن است ناشی از چیزهایی باشد که در دهان قرار می‌گیرند، مانند دندان مصنوعی نامناسب، حساسیت به خمیر دندان یا دهانشویه، و عوارض جانبی برخی داروها.
- دلایل هورمونی: افزایش جریان خون به لثه‌ها در اثر تغییرات هورمونی می‌تواند باعث تورم آنها شود. این وضعیت معمولا در دوران بارداری رخ می‌دهد.
- بهداشت ضعیف دهان و دندان: عدم مراقبت از دهان و دندان‌ها با مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و جرمگیری نزد متخصص می‌تواند منجر به تورم لثه شود.
- ساییدگی لثه: اگر خیلی محکم مسواک می‌زنید، احتمال آسیب دیدن بافت ظریف لثه و در نتیجه زخمی و ملتهب شدن آن بسیار بالاست. یک تکنیک موثر برای جلوگیری از این مشکل، مسواک زدن با حرکت آرام و دایره‌ای است.
دلایل سیستمیک و ویروسی ورم لثه
در کنار دلایل محیطی، التهاب به خاطر موارد زیر می‌تواند هم باعث ورم این بافت نرم شود:
- عفونت‌ها: عفونت‌های باکتریایی و زخم‌های لثه اغلب منجر به تورم می‌شوند. شایع‌ترین عفونت التهابی، التهاب لثه یا ژنژیویت (Gingivitis) است.
- بیماری خودایمنی: اختلالات خودایمنی به شکل‌های مختلف باعث اختلال در عملکرد بدن می‌شوند. برای لثه‌ها، ورم کردن می‌تواند ناشی از عارضه‌های مرتبط با خشکی دهان باشد.
سایر دلایل ورم کردن لثه
علت ورم لثه می‌تواند عارضه‌های رایج یا نادر (و بعضا خیلی نادر) دیگری هم باشد، که به صورت غیر مستقیم ناشی از سایر مشکلات دهان و دندان است و به دلیل شدید شدن مشکل، باعث ایجاد مرم و قرمزی در لثه شده است.
آفت دهان
آفت‌ها زخم‌های کوچک و سفید مایل به خاکستری هستند که معمولا داخل گونه‌ها، لب‌ها و روی زبان ایجاد می‌شود. به نظر می‌رسد که علت آفت دهان ارثی باشند و کمبود ویتامین و آلرژی آنها را تشدید کند. آفت دهان و زخم‌های دردناک با دهانشویه‌های کلرهگزیدین یا داروهای استروئیدی کاملا برطرف می‌شوند.
پوسیدگی شدید دندان
پوسیدگی شدید دندان و حفره دندانی هم می‌تواند علت تورم لثه باشد. این وضعیت باید در اسرع وقت توسط متخصص (معمولا از طریق کانال ریشه یا در بدترین حالت با کشیدن دندان) درمان شود. در صورت بی‌توجهی، پوسیدگی دندان می‌تواند باعث آبسه و عفونت جدی شود.
آبسه دندان
آبسه دندان کیسه کوچکی از چرک در لثه است که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. در بیشتر مواقع، باکتری‌ها به دلیل پوسیدگی یا شکستگی دندان به رگ‌های خونی و اعصاب پالپ دندان می‌رسند و منجر به آبسه می‌شود. اما این مشکل می‌تواند نتیجه بیماری لثه هم باشد.
اگر فکر می‌کنید دندان آبسه‌شده دارید، فورا برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنید.
ورم لثه به دلیل ارتودنسی
پس از نصب براکت های ارتودنسی ثابت، به دلیل اینکه جنس بریس ها فلزی بوده و در مدت طولانی باید روی دندان نصب باشد، ممکن است باعث ایجاد فشار به لثه ها در مرور زمان شود.
این مورد بیشتر زمانی رخ می دهد که فرد نکات بهداشتی و مراقبت های بعد از ارتودنسی دندان را رعایت نکرده باشد. برای پیشگیری و حل مشکل تورم لثه در ارتودنسی، متخصص ارتودنسی قبل از شروع کار، مشکلات دندان و لثه را بررسی و اقدام به درمان آن ها می کند.
دندان عقل عفونی (پری‌کورونیت)
پری‌کورونیت، عفونت و التهاب لثه‌های اطراف دندان آسیاب سوم (دندان عقل) است. تورم لثه در این حالت تقریبا هرگز برای دندان‌های معمولی اتفاق نمی‌افتد؛ چون تنها دندان عقل به زمان زیادی احتیاج دارد تا از لثه بیرون بیاید. برای بررسی نیاز به کشیدن دندان عقل باید با دندانپزشک مشورت کرد.
تبخال دهانی
تبخال لب توسط ویروسی به نام ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود. این بیماری زمانی منتقل می‌شود که فردی با زخم‌های فعال، با فرد دیگری تماس نزدیک داشته باشد.
این مشکل می‌تواند علت تورم لثه باشد، اما دلیل رایجی نیست و معمولا با خوددرمانی برطرف می‌شود. علاوه بر تورم، قرمزی و به ویژه درد لثه‌ها هم ممکن است دیده شود.
ژنژیویت اولسراتیو نکروزان حاد (دهان خندقی)
ژنژیویت اولسراتیو نکروزان حاد (Acute Necrotizing Ulcerative Gingivitis یا ANUG) یک عفونت نسبتا نادر در لثه‌هاست که منجر به تورم آنها می‌شود. این بیماری تحت عنوان «دهان خندقی» هم شناخته می‌شود.
درد ناشی از این بیماری چیزی است که آن را از پریودنتیت مزمن و ژنژیویت متمایز می‌کند، و باید سریعا توسط متخصص معاینه و درمان شود. علاوه بر باد كردن لثه دندان، خونریزی لثه، درد لثه، بوی بد دهان به صورت مزمن و درد شدید در دهان از دیگر علائم اصلی ANUG هستند.
کیست مخاطی (موکوسل)
کیست مخاطی یا موکوسل (Mucocele) اصلا یک تومور جدی نیست. این مشکل معمولا در اثر گاز گرفتن مکرر ایجاد شده و منجر به نشت مخاط از مجاری مخاطی آسیب‌دیده می‌شود. این مخاط نهایتا تجمع کرده و به کیست تبدیل می‌شود.
در صورتی که این بیماری لثه‌ها را هم تحت تاثیر قرار دهد، می‌تواند علت ورم لثه پشت دندان و جلوی آن باشد. در هرحالت، این مشکل باید به دست متخصص درمان شود.
مشکلات خونی
مشکلات خونی یک دلیل نادر دیگر برای باد كردن لثه دندان است. سلول‌های خونی در مغز استخوان تشکیل می‌شوند. گاهی اوقات مغز استخوان سلول‌های غیر طبیعی تولید می‌کند. این سلول‌ها می‌توانند سلول‌های خونی سالم را از بین ببرند و کارکرد طبیعی خون را مختل کنند.
خستگی، حالت تهوع، تنگی نفس، درد عضلانی و تب از دیگر نشانه‌های این مشکل است.
درمان خانگی ورم لثه
درمان ورم لثه در حالت های خفیف تر را می توان با درمان خانگی کنترل و برطرف کرد. می توانید این موارد را در منزل انجام دهید اما در صورت وخیم بودن مشکل و یا خونریزی های بیشتر در لثه، بهتر است به دندانپزشک برای رفع کامل ورم مراجعه کنید.
دهانشویه آب گرم و نمک
می‌توان گفت بهترین درمان التهاب لثه، آب گرم و نمک است که برای انواع مشکلات دهانی نیز کاربرد دارد. یک قاشق غذاخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید، و دهان خود را با آن بشویید. اینکار را صبح، شب و همچنین پس از خوردن غذا تکرار کنید.
روغن میخک برای ورم لثه
روغن میخک یکی دیگر از داروهای شناخته‌شده است که برای درمان التهاب لثه به کار می‌رود، چراکه با خواص ضد میکروبی خود، عفونت را کاهش می‌دهد.
برای امتحان کردن این روش، هرچند ساعت یکبار دو-سه قطره روغن میخک را روی لثه‌های متورم اعمال کنید، و به آرامی ماساژ دهید. می‌توانید از روغن میخک همراه با فلفل سیاه برای کاهش التهاب و درد هم استفاده کنید. متخصصان همچنین جویدن میخک را برای تسکین التهاب توصیه می‌کنند.
خمیر زنجبیل و نمک
از زنجبیل هم می‌توان برای درمان ورم لثه استفاده کرد. چون دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدان‌هایی است که تورم این بافت حساس را کاهش می‌دهد.
یک تکه کوچک زنجبیل را له، و ½ قاشق چای‌خوری نمک به آن اضافه کنید. این خمیر که بافت خشنی دارد را روی قسمت‌های متورم لثه بمالید، و اجازه دهید حدود ده دقیقه بماند. سپس دهان خود را با آب بشویید. این کار را دو تا سه‌بار در روز انجام دهید.
جوش شیرین و زردچوبه
یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین را با یک پینچ زردچوبه مخلوط کنید و لثه‌های خود را با آن ماساژ دهید. در آخر دهان خود را با آب کاملا بشویید. استفاده از جوش شیرین برای مسواک زدن هم می‌تواند تورم لثه را بهتر کند. اینکار را هرروز صبح و هرشب تکرار کنید.
آب لیمو و آب گرم برای بهبود لثه
لیمو حاوی ترکیبات ضد میکروبی است که میکروب‌های ایجادکننده عفونت و تورم ناشی از آن را از بین می‌برد. همچنین PH دهان را متعادل می‌کند.
یک قاشق غذاخوری آب لیمو، یک لیوان آب گرم و یکی‌دو قطره اسانس گل رز (اختیاری) را با یکدیگر ترکیب کنید، و آن را در دهان‌تان بچرخانید. این درمان خانگی ورم لثه را دوبار در روز، تا وقتی تورم تسکین پیدا کند انجام دهید.
دهانشویه روغن‌های گیاهی
دوقطره اسانس بابونه، دوقطره اسانس درخت چای، دوقطره اسانس نعنا را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید و دهان‌تان را به مدت دو-سه دقیقه با آن بشویید. در آخر هم دهان خود را به خوبی با آب بشویید. از این دهانشویه دوبار در روز استفاده کنید تا معجزه آن زا در درمان التهاب لثه ببینید.
اضافه کردن چندقطره روغن درخت چای به خمیر دندان هنگام مسواک زدن هم یک گزینه دیگر برای درمان لثه‌های ملتهب است.
ژل آلوئه‌ورا
ژل یک برگ آلوئه‌ورا را خارج کنید، و آن را روی لثه‌های ورم‌کرده بمالید. تا جایی که ممکن است بگذارید ژل روی ناحیه ملتهب بماند و سپس دهان خود را بشویید. اینکار را می‌توانید دوبار در روز امتحان کنید.
ژل این گیاه شگفت‌انگیز دارای خواص ضد باکتری، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است. به همین خاطر می‌توان تورم لثه و حساسیت آن را التیام ببخشد و باکتری‌های مضر را از بین ببرد.
خمیر زردچوبه
از خمیر به دست آمده از ترکیب یک قاشق چای‌خوری پودر زردچوبه، نصف قاشق چای‌خوری نمک و نصف قاشق چای‌خوری روغن خردل هم می‌توانید برای درمان خانگی ورم لثه استفاده کنید. این خمیر را دوبار در روز به مدت چنددقیقه روی ناحیه‌های متورم بگذارید و سپس دهان‌تان را با آب بشویید.
دهانشویه سرکه سیب
سرکه سیب به این خاطر برای درمان ورم لثه مفید است که اسیدهای ملایم آن pH دهان را متعادل می‌کند. این باعث کاهش عفونت و تورم در بافت نرم لثه‌ها می‌شود. شما تنها باید یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب حل کنید و دهان‌تان را دو-سه بار در روز با آن بشویید.
عصاره وانیل
برای درمان باد کردن لثه دندان همچنین می‌توانید یکی-دو قطره عصاره وانیل را با انگشت تمیزتان یا یک سواب پنبه‌ای روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید. اینکار را دوبار در روز انجام دهید. عصاره وانیل یک ضد عفونی‌کننده و مسکن طبیعی‌ست، که معمولا برای تسکین درد لثه و دندان استفاده می‌شود.
دهانشویه نمک اپسوم
یک قاشق چای‌خوری نمک اپسوم را در یک لیوان آب گرم حل کنید و هر روز صبح و شب پیش از خواب و آن را در دهان‌تان بچرخانید. حتما مراقب باشید که آب نمک اپسوم را نبلعید.
نمک اپسوم در آب گرم یک گزینه عالی برای درمان خانگی ورم لثه است چون هم التهاب و درد را کاهش می‌دهد، هم به عنوان یک عامل ضد باکتری می‌تواند عفونت ایجادکننده مشکل را درمان کند.
خمیر روغن کرچک و کافور
یک عدد قرص کافور را له و چندقطره روغن دانه کرچک را به آن اضافه کنید. برای درمان خانگی ورم لثه، این خمیر را به آرامی روی نواحی ملتهب قرار دهید و دو-سه دقیقه صبر کنید. سپس دهان خود را با آب گرم بشویید تا هیچ اثری از این خمیر نماند. اینکار را یک بار در روز انجام دهید.
وقتی پرسیدید برای ورم لثه چی خوبه، احتمالا فکر نمی‌کردید با چنین گزینه‌ای روبه‌رو شوید. کافور یک مسکن طبیعی است و درد را از بین می‌برد، در حالی که روغن کرچک اثرات ضد التهابی روی تورم دارد.
داروهای بدون نسخه ورم لثه
می‌توان برای درمان خانگی ورم لثه سراغ داروهای ضد التهابیِ بدون نسخه هم رفت. مثلا ایبوپروفن می‌تواند به کاهش تورم و تسکین درد کمک کنند. ژل دهانی بنزوکائین هم می‌تواند کمک‌کننده باشد، به ویژه اگر اگر لثه‌های متورم خوردن، نوشیدن یا صحبت کردن را برای شما دشوار کرده است.
پیشگیری از باد كردن لثه
اگر خمیر دندان یا دهانشویه خاصی باعث حساسیت شما می‌شود، از آن استفاده نکنید. توجه کنید که دهانشویه‌های حاوی الکل هم می‌توانند باعث التهاب شوند. از الکل و تنباکو هم استفاده نکنید. این محصولات می‌توانند لثه‌ها را تحریک و تورم را بدتر کنند.
سعی کنید موارد زیر را رعایت کنید:
- بهداشت دهان و دندان خود را بهبود بخشید؛ مرتب (به درستی) مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
- مصرف میوه و سبزیجات خود را افزایش دهید، و حداقل برای برای مدتی کمتر نوشیدنی‌های گازدار و کافئین‌دار مصرف کنید.
- غذاهای سرد بخورید؛ خوردن غذاهای نرم و سرد می‌تواند به کاهش تورم و تسکین درد شما کمک کند.
- اگر علت ورم لثه تروما و ضربه فیزیکی است، قدرت کمپرس یخ برای تسکین تورم و التهاب را دست کم نگیرید.
- تمیز کردن حرفه‌ای و جرمگیری دندان‌ها مکمل مراقبت در منزل و رعایت این نکات عمومی‌ست.
چه موقع برای درمان ورم لثه به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
امیدواریم حالا که می‌دانید برای ورم لثه چی خوبه، بتوانید دلایل عمومی این عارضه را به راحتی در منزل برطرف کنید. با این حال، اگر نشانه‌های زیر را دیدید، امتحان مجدد درمان خانگی ورم لثه را کنار بگذارید و سریعا از دندانپزشک‌تان نوبت معاینه بگیرید:
- لثه‌ها هم متورم و هم قرمز هستند. (به ویژه اگر تمیز کردن حرفه‌ای در شش‌ماه گذشته انجام نشده باشد)
- ورم بیش از دو هفته طول کشیده است.
- اگر به تازگی مصرف داروهای جدیدی را شروع کرده‌اید.
- ترومای قابل توجهی رخ داده است.
در این مطلب به طور مفصل به بررسی عواملی که سبب ملتهب شدن لثه ها می‌شوند را مرور کردیم و سعی کردیم سریع‌ترین روش‌ها را برای درمان التهاب لثه به شما معرفی کنیم.
در صورتی که درمان های خانگی التهاب لثه موثر نبود، می‌توانید به کلینیک تخصصی دکتر خدیوی برای انجام معاینات و پیگیری درمان التهاب لثه مراجعه کنید.
