با انواع بیماری های لثه و درمان های هر یک آشنا شوید

بیماری لثه، با نام تخصصی پریودنتیت (Periodontitis) عفونتی است که بافت نرم اطراف دندان‌ها یا همان لثه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از آنجا که بیماریهای لثه پیش‌رونده هستند، در صورت عدم رسیدگی و درمان، این وضعیت می‌تواند استخوان‌های فک را ببرد و منجر به لق شدن یا حتی افتادن دندان‌ها شود.

بیماری‌های پریودنتال بیشتر از آنچه تصور می‌کنید شایع هستند، و در وهله اول معمولا به دلیل بهداشت نامناسب دهان و دندان ایجاد می‌شود. در ادامه دقیقا بررسی می‌کنیم که بیماری لثه چیست، چه انواعی دارد، علائم آن چیست و به روش‌هایی درمان می‌شود.

بیماری لثه چیست؟

دهان ما خانه باکتری‌های گوناگون است. برخی از این باکتری‌ها از قند موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها تغذیه می‌کنند و باعث به وجود آمدن “پلاک” می‌شوند. این بافت نرمِ بی‌رنگ یا زردرنگِ چسبنده ترکیبی از بزاق، ذرات غذا و باکتری‌هاست. ناحیه‌های تجمع پلاک هم بهترین محل برای زندگی و تکثیر باکتری‌هایی است که می توانند منجر به بیماری لثه شوند.

علت بیماری لثه چیست؟

همان‌طور که اشاره شد، تجمع پلاک مهم‌ترین و اصلی‌ترین علت ابتلا به بیماری پریودنتال است. پلاک حاوی باکتری‌های گوناگونی است که به طور بالقوه می‌توانند برای لثه‌ها مضر باشند (هرچند باکتری‌های بی‌خطری هم در پلاک حضور دارند).

به همین خاطر، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان احتمال ابتلا به بیماریهای لثه را به شدت بالا می‌برد. در برخی از افراد، ژن‌ها با تغییر نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن به باکتری‌ها هم در بروز این بیماری نقش دارند.

 

ریسک فاکتورهای بیماری لثه

منظور از ریسک فاکتور یا عامل ریسک، متغیرهایی هستند که شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. لفا توجه داشته باشید که عوامل ریسک نشان‌دهنده همبستگی هستند و لزوما علت بیماری نیستند.

ریسک فاکتورهای خطر ابتلا به انواع بیماری لثه عبارت‌اند از:

• سیگار کشیدن یا مصرف تنباکو به اشکال دیگر
• بهداشت ضعیف دهان و دندان
• افزایش سن
• دیابت
• استرس
• بیماری قلبی
• شیمی‌درمانی
• بیماری‌های خودایمنی از جمله لوپوس، اسکلرودرمی و بیماری کرون
• ژنتیک و سابقه ابتلا به این بیماری در دیگر اعضای نزدیکِ خانواده
• رژیم غذایی نامطلوب (که مثلا ویتامین ث لازم را به بدن نمی‌رساند)
• مصرف بیش از حد الکل
• دندان قروچه
• دندان‌های کج
• پرشدگی‌های که معیوب شده‌اند
• پل‌های دندانی که به درستی در جای خود قرار نمی‌گیرند
• تغییرات هورمونی در خانم‌ها به ویژه در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی
• مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی، داروهای قلب، داروهای ضد افسردگی و استروئیدها
• مصرف داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند
• خشن مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن

انواع بیماریهای لثه

بیماری های لثه یا پریودنتال همیشه دردناک نیستند، به همین خاطر ممکن است به آن مبتلا باشید اما ندانید و شرایط پیشرفت‌شان را ناخواسته فراهم کنید. شناخت انواع خفیف تا جدی این وضعیت می‌تواند از این موضوع جلوگیری کند.

این بیماری‌ها دو نوع و در واقع دو مرحله اصلی دارند:

• ژنژیویت (Gingivitis)
• پریودنتیت (Periodontitis)

 

ژنژیویت

ژنژیویت بیماری زودرس لثه و خفیف‎ترین و شایع‎ترین شکل بیماری‌های پریودنتال است. این وضعیت لایه‌های سطحی لثه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به ویژه جایی که این بافت با دندان برخورد می‌کند. در این مرحله هیچ آسیبی به قسمت‌های عمیق‌تر لثه، دندان یا استخوان وارد نمی‌شود. مهم‌ترین علائم ژنژیویت عبارت‌اند از خونریزی لثه (به ویژه هنگام مسواک زدن یا غذا خوردن)، قرمزی و تورم آن.

این نوع بیماری لثه معمولا چنین افرادی را هدف قرار می‌دهد:

• خانم‌هایی که باردار هستند.
• خانم‌هایی که قرص‌های ضد بارداری مصرف می‌کنند.
• افرادی که به دیابت کنترل‌نشده مبتلا هستند.
• افرادی که استروئید مصرف می‌کنند.
• افرادی که برای کنترل تشنج و فشار خون دارو مصرف می‌کنند.

 

پریودنتیت

پریودنتیت مرحله پیشرفته انواع بیماری های لثه است که می‌تواند در صورت عدم درمان التهاب لثه رخ دهد. هنگامی که مهر و موم ایجادشده توسط لثه آسیب می‌بیند، فضایی بین ریشه دندان‌ها و لثه ایجاد می‌شود. به این فضاها پاکت‌های پریودنتال می‌گویند.

اگر این بیماری لثه درمان نشود، ممکن است ساختارهایی که دندان‌ها را محکم در لثه نگه می‌دارند به قدری آسیب ببینند که دندان‌ها لق و دردناک شوند و راهی جز کشیدن آنها باقی نماند.

 

پریودنتیت مزمن

از جمله نشانه‌های تشخیص پریودنتیت مزمن می‌توان به التهاب زیر خط لثه و تخریب پیش‌رونده لثه و بافت استخوانی اشاره کرد؛ به این صورت که به نظر می‌رسد دندان‎ها در حال رشد کردن هستند اما در اصل لثه‌ها در حال عقب رفتن‌اند.

دندانپزشک می‌تواند جلوی پیشرفت آن را با جرم‌گیری، روت پلنینگ (تمیز کردن عمیق دندان) و درمان‎های ضد میکروبی بگیرد. بسته به وضعیت بیمار، ممکن است انجام یکسری جراحی‌ها برای کوچک کردن پاکت‌های پریودنتال و پیوند استخوان برای درمان بیماری لثه مزمن هم لازم باشد.

 

پریودنتیت تهاجمی

از بین رفتن سریع چسبندگی لثه و بافت استخوانی نشانه‌های اصلی این وضعیت ا‌ست. به عبارت دیگر، این بیماری همان پریودنتیت مزمن است که بسیار سریع‌تر پیشرفت می‌کند. افراد سیگاری و کسانی که سابقه خانوادگی پریودنتیت تهاجمی را دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.

متوقف کردن و درمان این بیماری ساده نیست، اما دندانپزشک برای حفظ بافت ارزشمند لثه و استخوان از عملیاتی مانند جرم‌گیری، روت پلنینگ، درمان‌های ضد میکروبی و بعضا لیزر استفاده می‌کند.

 

پریودنتیت ناشی از بیماری‌های سیستمیک

این بیماریهای لثه نشانه بیماری یا وضعیتی هستند که بقیه بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با تغییر رنگ لثه ها همراه است. بسته به شرایط زمینه‌ای، این وضعیت می‌تواند مانند پریودنتیت تهاجمی رفتار کند و به سرعت بافت لثه و حتی استخوان را از بین ببرد.

بیماری قلبی، دیابت و بیماری‌های تنفسی شایع‌ترین بیماری‌های سیستمیکی هستند که لثه‌ها را هم تحت تاثیر قرار می‌دهند. (هرچند موارد متعدد دیگری هم وجود دارند)

برای درمان بیماری در این حالت، ابتدا باید مشکل اصلی کنترل شود، پس از آن می‌توان از روش‌های درمان پریودنتیت تهاجمی و مزمن برای توقف و بهبود آن استفاده کرد.

 

پریودنتیت نکروزان

این نوع بیماری لثه به سرعت بدتر می‌شود و بین مبتلایان به اچ‌آی‌وی، سرکوب سیستم ایمنی، سوء تغذیه، استرس مزمن و همچنین افراد سیگاری رایج‌تر است. مرگ بافتی (نکروز) معمولا رباط پریودنتال، بافت لثه و استخوان آلوئول را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

درمان بیماری لثه نکروزان معمولا نادر است و چون ممکن است با بیماری‌های جدی دیگری (که نام بردیم) مرتبط باشد، احتمالا دندانپزشک پیش از شروع درمان با پزشک متخصص فرد مشورت می‌گیرد. جرم‌گیری، روت پلنینگ، آنتی‌بیوتیک‌ها، دهانشویه‌های دارویی و داروهای قارچ‌کش از جمله گزینه‌های استفاده‌شده برای این وضعیت است.

علائم بیماری لثه؛ از کجا بفهمیم بیماری لثه داریم؟

رایج‌ترین علائم بیماری لثه را در ادامه ملاحظه می‌کنید:

• لثه‌های قرمز یا بنفش، متورم و حساس که ممکن است باعث زخم دهان شود
• خونریزی و احساس درد هنگام مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و یا خوردن غذاهای سفت
• عقب‌رفتگی و تحلیل لثه (هنگامی که لثه‌ها که از دندان‌ها جدا می‌شوند)
• لق شدن یا افتادن دندان‌ها
• بوی بد دهان به صورت مداوم (هالیتوز)
• احساس مزه بد در دهان
• وجود چرک بین دندان و لثه
• درست قرار نگرفتن پروتزهای متحرک در دهان (به تازگی)
• تغییر در راستای نیش و فک (بهم ریختن راستای بایت، وضعیتی که دندان‌های شما مانند گذشته روی هم قرار نمی‌گیرند)

دندانپزشک‌ها چطور بیماری های لثه را تشخیص می‌دهند؟

دندانپزشک دنبال تجمع پلاک روی دندان‌ها خواهد بود و از بیمار درباره نشانه‌هایی که دارد سوال می‌کند. آنها همچنین ممکن است فرد را برای ارزیابی دقیق‌تر و یا درمان به پریودنتیست (متخصص لثه) یا حتی متخصص ارتودنسی ارجاع دهند.

متخصص‌ها از عکس‌بردازی‌های اشعه ایکس هم کمک می‌گیرند. این تصاویر مناطق از دست رفته استخوان را با جزئیات نشان می‌دهند. دندانپزشک یا پریودنتیست با بررسی عکس‌های اشعه ایکس قدیمی‌تر می‌تواند روند تغییر استخوان‌های فک در طول زمان را هم بررسی کند.

 

آیا انواع بیماری لثه قابل درمان هستند؟

یک مرحله از این بیماری‌ها کاملا برگشت‌پذیر است؛ آن‌هم ژنژیویت است. اگر التهاب لثه بلافاصله تشخیص داده شود، با تمیز کردن منظم دندان‌ها و رعایت بهداشت دهان درمان می‌شود. اما دیگر بیماریهای لثه قابل درمان نیستند، چون هنگامی که بافت حمایتی اطراف دندان‌ها از دست می‌روند، نمی‌توان همه آن را بازگرداند.

با این حال، روش های درمان بیماری لثه، عفونت را کاهش داده و استخوان و بافت را تا حدودی بازسازی می‌کند.

روش‌های کنترل و درمان بیماری لثه

چندین درمان برای بیماری‌های پریودنتال وجود دارد. روش مناسب برای هربیمار با توجه به وخامت بیماری او بستگی دارد در ادامه روش‌های درمان انواع بیماری های لثه را مرور می‌کنیم.

 

بهبود بهداشت دهان و دندان

افراد مبتلا به ژنژیویت معمولا می‌توانند با بهبود بهداشت دهان و دندان‌‌شان وضعیت را معکوس کنند. منظور از اینکار روزانه دو تا سه‌بار مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و سالانه دوبار مراجعه به دندانپزشک برای معاینه و تمیز کردن دندان‌هاست.

از آنجا که هنوز بافت نرم یا استخوانی از بین نرفته است، این رویکرد محافظه‌کارانه و ساده باکتری‌های مضر دهان را (پیش از اینکه بیماری فرصت پیشرفت پیدا کند) از بین می‌برد.

 

جرم‌گیری و روت پلنینگ

جرم‌گیری (Scaling) و روت پلنینگ (Root Planing) مشابه تمیز کردن روتین دندان است، با این تفاوت که زیر لثه‌ها را عمیق‌تر تمیز می‌کند و پلاک‌ها و باکتری‌هایی که مسواک و نخ دندان نمی‌توانند پاک کنند، از بین می‌برد. پریودنتیست‌ها این نوع درمان بیماری لثه را برای افراد مبتلا به مراحل خفیف توصیه می‌کنند.

 

جراحی پریودنتال (حذف پاکت‌های دندانی)

افراد مبتلا به بیماریهای لثه متوسط ​​تا پیشرفته ممکن است به جراحی حذف پاکت پریودنتال یا جراحی فلپ احتیاج داشته باشند. هدف این جراحی از بین بردن پلاک‌ها و جرم‌هایی است که آنقدر زیر لثه رفته‌اند که به روش‌های دیگر نمی‌توان به آنها دسترسی داشت و تمیزشان کرد.

در طی این روش، متخصص پریودنتیست لثه را برش می‌دهد تا یک فلپ ایجاد شود. این به آنها اجازه می‌دهد تا به طور موقت لثه‌ها را از روی ریشه دندان‌ها بردارند. سپس پلاک، تارتار و باکتری‌ها را از روی ریشه دندان‌ها پاک می‌کنند و نواحی ناهموار ریشه‌ها را صاف می‌کنند. در آخر، لثه‌ها به جای خود برمی‌گردند و بخیه زده می‌شوند.

 

جراحی لثه با لیزر

برخی پریودنتیست‌ها جراحی حذف پاکت پریودنتال به کمک لیرز (LANAP) را برای کنترل بیماریهای لثه پیشنهاد می‌کنند. لیزر بافت بیمارِ لثه را هدف قرار می‌دهد؛ در حالی که بافت سالم را دست‌نخورده باقی می‌گذارد.

جراحی لثه با لیزر در واقع جایگزینی با تهاجم کمتر برای حذف پاکت‌های دندانی محسوب می‌شود. اما موفقیت نتایج آن هنوز ثبات روش سنتی را ندارد.

 

پیوند لثه

اگر بافت لثه به دلیل بیماری پریودنتال تخریب شده باشد، متخصص این روش را برای درمان بیماری لثه در نظر می‌گیرد. با اینکار ریشه‌های نمایان‌شده پوشانده شده و ضخامت خط لثه بیشتر می‌شود.

در این روش پریودنتیست بافت سالم را به نواحی تحلیل رفته لثه اضافه می‌کند (پیوند می‌زند). این بافت می‌تواند از سقف دهان بیمار برداشته، یا از بانک‌های مجاز و معتبر تهیه شود.

 

پیوند استخوان

پیوند استخوان دندان با هدف جایگزین کردن استخوانی که در اثر بیماری لثه از دست رفته است، انجام می‌شود.

پس از اینکه پریودنتیست عفونت و جرم را کاملا تمیز کرد، مواد پیوند را در ناحیه‌های که استخوان تحلیل رفته است، قرار می‌دهد. این ماده مانند یک داربست یا نگهدارنده فضا عمل می‌کند، و به بدن بیمار زمان می‎دهد تا استخوان از دست رفته را به مرور بازسازی کند.

 

بازسازی هدایت‌شده بافت (GTR)

متخصص‌ها معمولا از بازسازی هدایت‌شده بافت همراه با پیوند استخوان برای درمان بیماری لثه پیشرفته استفاده می‌کنند. این روش به ترمیم نقایص پریودنتال (ناحیه‌هایی با استخوان تحلیل‌رفته) کمک می‌کند و جلوی رشد بافت نرم در این نواحی را می‌گیرد.

در طول GTR پریودنتیست یک غشای مصنوعی را بین لثه‌ها و مواد پیوند استخوان قرار می‌دهد. از آنجا که بافت نرم سریع‌تر از استخوان بازسازی می‌شود، غشاء آن فضا را باز نگه می‌دارد تا استخوان جدید به جای بافت نرم در آنجا رشد کند.

 

فیبرین و پلاسمای غنی از پلاکت

این نوع درمان علاوه بر تسریع بهبودی، دوران نقاهت را نیز کوتاه می‌کند و درد پس از جراحی را کاهش دهد. از طرف دیگر، چون از خون خود بیمار استفاده می‌شود کاملا بی‌خطر است.

پریودنتیست می‌تواند PRF (فیبرین غنی از پلاکت) و PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) را از نمونه خون بیمار دریافت کند. سپس، این نمونه را در یک سانتریفیوژ می‌چرخاند تا پلاسما از گلبول‌های قرمز جدا شود. سپس پلاسما یا فیبرین غنی از پلاکت را در محل جراحی قرار می‌دهد.

افزایش طول تاج‌ دندان

این افزایش طول، یک عمل جراحی است که برای نمایان ساختن مقدار بیشتری از دندان انجام می‌شود. در عمل افزایش طول تاج، از طریق برداشتن بخش‌های کوچکی از استخوان و بخیه زدن لثه در جای جدیدش، ارتفاع مرز بین لثه و دندان‌ها تغییر داده شده و مقدار بیشتری از دندان نمایان می‌شود.

کاشت دندان با ایمپلنت

کاشت دندان نیز یکی از گزینه‌های موجود برای کسانی است که دندان‌هایشان را به دلیل بیماری لثه از دست داده‌اند، اگرچه گزینه گرانی است. در این روش از نوعی ریشه مصنوعی دندان برای ایجاد دندان‌های پروتز دائمی استفاده می‌شود. این ریشه‌ها در استخوان فک پیچ می‌شوند. دندان‌های پروتز به ریشه متصل می‌شوند.

بهبود لثه با ارتودنسی

شواهد موجود نشان می‌دهند که همبستگی زیادی بین وجود مال ‌اکلوژن و بیماری لثه وجود دارد اما این لزوماً به این معنا نمی‌باشد که مال‌ اکلوژن علت پریودنتیت است.

درمان ارتودنسی (سیم‌کشی) می‌تواند برای افزایش زیبایی، عملکرد و سلامت بافت پریودنتال فرد انجام شود. دندان‌های مرتب راحت‌تر تمیز می‌شوند و در نتیجه بافت پریودنتال، سالم‌تر خواهد بود.

پیشگیری از بیماری های لثه

مسواک زدن منظم (با از بین بردن پلاک) تا حد بسیار خوبی به جلوگیری از بیماری‌های این بافت کمک می‌کند. به خاطر داشته باشید که:

• دندان‌های خود را حداقل دوبار در روز (صبح و قبل از خواب) در امتداد خط لثه مسواک به خوبی بزنید.
• هر سه تا چهار ماه مسواک‌تان را جایگزین کنید.
• برای تمیز کردن بین دندان‌ها از نخ دندان، مسواک بین دندانی یا ابزار دیگری که توسط دندانپزشک توصیه می‌شود استفاده کنید.
• از دهانشویه‌های آنتی‌باکترال استفاده کنید.
• در صورت استفاده از پروتزهای متحرک و دندان‎های مصنوعی، آنها را هرروز تمیز کنید.
• سیگار کشیدن (و مصرف سایر محصولات تنباکویی) را ترک کنید.
• اگر دیابت دارید، کنترل سطح قند خون می‌تواند به کاهش بیماری‌های پریودنتال کمک کند.
• به رژیم غذایی‌تان بیشتر دقت کنید. برای مثال از غذاها و نوشیدنی‌های شیرین، به ویژه بین وعده‌های غذایی، پرهیز کنید.
• آب فراوان بنوشید (در صورت امکان فلورایددار).

و نهایتا، سالانه دوبار برای چک‌آپ کامل دندان‌ها به متخصص مراجعه کنید.

درمان تخصصی عفونت لثه و بیماری‌های آن

بهتر است هرگاه لثه‌های شما دچار خونریزی، حساس و یا به شدت متورم شدند، در اسرع وقت برای پیدا کردن علت بیماری لثه و درمان آن به دندانپزشک مراجعه کنید.

ما در کلینیک‌های مجهز دکتر «علیرضا خدیوی» واقع در شرق تهران، مرکز تهران و میرداماد آماده‌ایم تا علت مشکل شما را به دقت شناسایی و سریعا رفع کنیم. جهت دریافت وقت معاینه روی «رزرو نوبت» بزنید.