حساسیت نسبت به علت بوی بد دهان وقتی زیاد می‌شود که مسواک زدن و جویدن آدامس کارساز نباشند. همه انتظار بوی بد دهان پس از بیدار شدن از خواب یا خوردن بعضی غذاها را داریم، اما می‌دانیم که ماندگار نیستند و نهایتا ظرف یک‌روز برطرف می‌شود.
اما اگر این اتفاق نیفتاد چه؟ در این حالت بوی بد دهان از چیست و چه چیزی جلوی از بین رفتن آن را می‌گیرد؟ چطور می‌توان آن را درمان کرد و چه زمان باید از متخصص کمک گرفت؟ در ادامه به این سوالات پاسخ می‌دهیم.
آیا بوی بد دهان یک بیماری‌ست؟
هالیتوزیس یا هالیتوز (Halitosis) نام پزشکیِ بوی بد دهان است که معمولا توسط باکتری‌های تولیدکننده گوگرد روی زبان و گلو ایجاد می‌شود، و دلایل اصلی آن عبارت هستند از خشکی دهان، سیگار کشیدن، بهداشت نامناسب دهان و دندان و باردار شدن زبان (Coated Tongue).
جالب است بدانید که اشکال مختلفی از هالیتوز وجود دارد:
- هالیتوز واقعی با دلایل فیزیولوژیک یا پاتولوژیک
- شبه هالیتوز (Pseudohalitosis)
- و هالیتوفوبیا (Halitophobia)
این عارضه بین بزرگسال‌ها بسیار رایج و در بیشتر موارد به راحتی درمان‌پذیر است. اما اگر این بو مزمن باشد و از بین نرود، می‌تواند نشان‌دهنده عارضه‌ای عمیق در سلامت دهان و دندان یا یک مشکل جدی پزشکی باشد.
سایر علائم هالیتوز چیست؟
علاوه بر بوی بد دهان، این بیماری نشانه‌های دیگری هم دارد، از جمله:
- وجود پوششی سفید روی زبان (به ویژه انتهای آن)
- خشکی دهان
- جمع شدن پلاک اطراف دندان‌ها
- ترشح‌های مخاطی پشت حلق و بینی
- احساس سوزش زبان و بوی بد دهان با وجود مسواک زدن
- بزاق غلیظ و نیاز مداوم به صاف کردن گلو
- حس کردن طعمی ترش، تلخ یا فلز-مانند در دهان
بوی بد دهان از چیست؟ ۲۱ علت بوی بد دهان با وجود مسواک زدن
هالیتوز بی‌خطر است، اما به طور جدی می‌تواند زندگی فرد و اعتماد به نفس‌اش را تحت تاثیر قرار دهد. به مین خاطر، اولین قدم برای رفع همیشگی و اصولیِ این عارضه، تشخیص دلیل آن است (و نه بی‌محابا مسواک زدن، غرغره دهانشویه و …).
در ادامه دلایل رایج تا نادر این عارضه، و اینکه چطور باعث بوی بد می‌شوند را توضیح داده‌ایم:
رعایت نکردن بهداشت عمومی دهان و دندان
در بیشتر مواقع، علت بوی بد دهان عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. اگر دندان‌ها و در واقع کل دهان خود را به طور منظم تمیز نکنید، ذرات غذا در دهان باقی می‌مانند و تجمع چسبنده‌ای از باکتری‌ها (که به آن “پلاک” هم می‌گویند) روی دندان‌ها تشکیل می‌شود.
علاوه بر دندان‌ها، سطح ناهموار زبان و لوزه‌ها هم می‌توانند ذرات غذا و باکتری‌ها را در دهان به دام بیاندازند و باعث ایجاد بوی بد شوند. فراتر از این مشکل، بهداشت نامناسب دهان و دندان به بیماری‌های دهانیِ دیگری مانند حفره‌ها (Cavity) و بیماری‌های لثه هم دامن می‌زند.
بیماری لثه
التهاب لثه یا ژنژیویت (Gingivitis) که می‌تواند با قرمزی، تورم و خونریزی همراه باشد، از عوارض تجمع باکتری‌های پلاک روی خط لثه است. در این حالت، هالیتوز در واقع از اولین نشانه‌های بیماری لثه است.
زمانی که بهداشت رعایت شود، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن آنها را پاک و به از بین بردن بوی بد دهان کمک می‌کند. اما وخیم شدن ژنژیویت می‌تواند منجر به عفونت شدید دندان و لثه یا پریودنتیت (Periodontitis) شود. این بیماری به بافت لثه آسیب می‌رساند و می‌تواند به از دست دادن دندان و استخوان اطراف آن منتهی شود.
غذاها و نوشیدنی‌های تند و عطردار
پس از خوردن برخی غذاها مانند پیاز، سیر، ادویه‌جات و برخی صیفی‌جات، ذرات غذای ایجادکننده بو وارد جریان خون و سپس به ریه‌ها منتقل می‌شوند و در هربار بازدم روی بوی دهان و نفس شما تاثیر می‌گذارند.
قهوه
اگر می‌خواهید بدانید بوی بد دهان از چیست، احتمال دارد عادت داشته باشید روزتان را با یک فنجان قهوه غلیظ آغاز کنید. همان‌طور که خودتان هم احتمالا متوجه شده‌اید، این عادت ممکن است بوی ناخوشایندی به دهان شما بدهد.
قهوه به دلیل طعم قوی و همچنین تاثیری که روی تولید بزاق دارد، می‌تواند دلیل بوی بد دهان باشد. پس از نوشیدن قهوه، کافئین منجر به کاهش تولید بزاق می‌شود. بزاق کمتر هم به معنای افزایش باکتری‌های ایجادکننده بوی بد است.
الکل
مصرف الکل هم از دلایل هالیتوز و یا تشدید آن است. به همین خاطر هرچه بیشتر مشروبات الکلی بنوشید، احتمال اینکه این عارضه را تجربه کنید بیشتر است. نوشیدن الکل، به ویژه بیش از حد نوشیدن آن، تولید بزاق را کاهش می‌دهد و دهان را به محیطی عالی برای رشد باکتری‌های تولیدکننده بو تبدیل می‌کند.
رژیم‌های غذایی با قند بالا
گاهی اوقات باید پاسخ اینکه علت بوی بد دهان چیست را صرفا در برنامه غذایی‌تان جست‌وجو کنید. علاوه بر غذاهای تند و معطر، رژیم های غذایی سرشار از قند هم می‌توانند باعث بدبو شدن دهان شوند.
این به خاطر نحوه تعامل باکتری‌هایی که به طور طبیعی در دهان زندگی می‌کنند با قند است. این موجودات با ولع تمام از قندها تغذیه می‌کنند، و با تجزیه خوراکی‌های شیرین بویی بد و ترش-مانند را در دهان منتشر می‌کنند.
رژیم‌های کم کربوهیدرات
کربوهیدرات‌ها عملکردی حیاتی در بدن ما دارند. اگر رژیم غذایی شما به اندازه کافی کربوهیدرات نداشته باشد، می‌تواند بوی بدی را در دهان ایجاد کند. این اتفاق که بیشتر در رژیم‌های افراطی می‌افتد، می‌تواند باعث تغییراتی در متابولیسم بدن شود و بوی دهان را تغییر دهد.
رژیم‌های پر پروتئین
مشابه رژیم‌های کم کربوهیدرات، رژیم‌هایی که بیش از حد پروتئین دارند هم می‌توانند علت بوی بد دهان باشند.
هضم غذاهای پر پروتئین گاهی برای بدن دشوار است. و وقتی پروتئین به درستی و کاملا هضم نشود، گازهای گوگردی و بدبود را منتشر خواهند کرد. یک برنامه غذایی متعادل و مغذی با سبزیجات کافی می‌تواند جلوی این موضوع را بگیرد.
سیگار کشیدن
هرزمان بپرسید بوی بد دهان نشانه چیست، حتما به استعمال دخانیات هم اشاره می‌شود. اساسا تنباکو و محصولات جانبی آن (چه سیگار، چه به صورت جویدنی یا پیپ) همگی باعث بوی بد و البته مشکلات جدی‌تری برای سلامت دهان و دندان می‌شوند. این عادت ناسالم به بافت لثه آسیب می‌رساند و باعث بیماری آن و ایجاد بوی بد می‌شود.
مشکلات گوارشی
به درستی هضم نشدن غذا، رفلاکس معده (GERD)، یبوست یا اختلالات روده همگی می‌توانند باعث ایجاد بوی ناخوشایند و حتی بوی مدفوع در دهان شوند. اگر مدام رفلاکس اسید معده دارید، احتمال دارد بوی غذاهایی به تازگی مصرف کرده‌اید از راه مری از دهان خارج و باعث بدبو شدن تنفس شود.
رفع بوی بد دهان ناشی از معده با قرص و شربت‌های آنتی اسید ممکن است. اما حتی پیش از مصرف نمونه‌های بدون نسخه توصیه می‌شود که ابتدا با متخصص درباره وضعیت خود صحبت کند تا به طور اصولی ریشه‌یابی شود.
به ارتباط سردی معده و بوی بد دهان در طب‌های سنتی هم زیاد اشاره می‌شود که گویا ناشی از غلبه بلغم است. برای اطمینان از این ارتباط گفته می‌شود فرد باید دقت کند که آیا پس از خوردن غذا بوی نامطبوع دهان او بیشتر می‌شود یا خیر.
خشکی دهان
تا اینجا چندبار به این موضوع اشاره کردیم که کاهش بزاق (به هردلیلی) بوی دهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بزاق با از بین بردن ذرات غذایی که منجر به بوی بد می‌شود، به پاکیزه و خوش‌بو نگه داشتن دهان کمک می‌کند.
وقتی تولید بزاق کم یا متوقف می‌شود، وضعیتی که به عنوان خشکی دهان (Xerostomia) شناخته می‌شود، بدبو شدن دهان کاملا پیش‌بینی‌پذیر است. علت بوی بد دهان صبحگاهی هم همین است، چون تولید بزاق هنگام خواب کم می‌شود. اما اگر مشکل در طول روز ادامه داشت، باید دلیل آن را پیدا کرد.
عفونت سینوسی (سینوزیت و بوی بد دهان)
بوی بد دهان ناشی از حلق می‌تواند به دلیل مشکلات سینوسی باشد. یک سینوس عفونی مخاطی ترشح می‌کند که بوی بدی دارد. مخاط به پشت گلو تخلیه می‌شود و بوی بدی را در دهان ایجاد می‌کند.
اگر عفونت سینوسی داشته باشید، ممکن است باکتری‌های به دام افتاده در حفره‌های بینی هم بوی نامطبوعی ایجاد کنند.
آبریزش از عقب بینی
این حالت به دلیل مخاط بیش از حد اتفاق می‌افتد، و به وضعیتی گفته می‌شود که در آن ترشحات مخاطی از بینی به پشت گلو می‌رود (و بلعیده می‌شود). این به طور مستقیم روی تنفس تاثیر می‌گذارد، چون این ترشحات یک منبع غذایی عالی برای باکتری‌ها و در نتیجه انتشاز گازهای بدبو هستند.
گذشته از ارتباط خلط پشت حلق و بوی بد دهان، این اتفاق عارضه‌های دیگری از جمله سرفه، گلودرد، آبریزش و گرفتگی بینی هم دارد.
یادآوری: آبریزش از عقب بینی می‌تواند ناشی از یک بیماری یا حساسیت (آلرژی) باشد.
مشکلات مربوط به لوزه‌ها
برای اینکه مشخص شود بوی بد دهان از چیست، به دو دلیل ممکن است لازم باشد لوزه‌ها هم معاینه شوند (به ویژه اگر اندام لنفاوی آنها متورم و دردناک باشد):
- التهاب لوزه‌ها به خاطر عفونت غشاهای مخاطی اطرافِ آنها و تولید چرک باعث بوی نامطبوع دهان می‌شود.
- سنگ لوزه یا مواد گیرکرده در حفره لوزه هم می‌توانند در ایجاد هالیتوز نقش داشته باشند.
داروهای تجویزی
صدها داروی تجویزی وجود دارند که خشکی دهان از عوارض آنهاست. علاوه بر این، برخی از داروها پس از تجزیه شدن در بدن مواد شیمیایی آزاد می‌کنند که می‌تواند از طریق جریان خون به تنفس منتقل شوند و دلیل بوی بد دهان باشند. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آنتی هیستامین‌ها
- آنتی کولینرژیک‌ها (برای بی‌اختیاری ادرار، بیماری قلبی و …)
- داروهای ضد افسردگی
- مکمل‌های غذایی
- ضد احتقان‌ها
- داروهای مسکن
- دیورتیک‌ها
- داروهای ضد رفلاکس معده
- آمینو تیول‌ها
- ضد قارچ‌ها
- استروئیدها
- ضد اسپاسم‌ها
- داروهای شیمی‌درمانی
- آرام‌بخش‌ها
بیماری‌های تنفسی مزمن
بین این بیماری‌ها، دو مورد اغلب علت بوی بد دهان هستند:
- فیبروز کیستیک: افراد مبتلا به این بیماری هالیتوز را به عنوان یک علامت تجربه می‌کنند. مخاط غلیظ در ریه‌ها باعث عفونت می‌شود، و آبریزش از عقب بینی منجر به مشکل در تنفس و بوی بد می‌شود.
- آسم: مبتلایان به آسم هم این عارضه را تجربه می‌کنند، چون بسیاری از آنها با دهان نفس می‌کشند و که باعث خشکی دهان می‌شود. به علاوه، استنشاق داروهای آسم هم می‌تواند باعث خشکی دهان و بوی بد شود.
دیابت
در افراد مبتلا به دیابت، قند خون بالا باعث افزایش گلوکز در بزاق می‌شود. همان‌طور که گفتیم، این ماده غذایی (قند) برای باکتری‌های دهان بسیار جذاب است و تجزیه آن منجر به انتشار گازهای بدبو و نهایتا ایجاد پلاک دندانی می‌شود. اگر پلاک به درستی پاک نشود، امکان پوسیدگی دندان و بیماری لثه هم بسیار بالا می‌رود.
تمام این عوامل می‌توانند علت بوی بد دهان و شدیدتر شدن آن باشند.
مشکلات کلیوی و کبدی
درست کار نکردن کلیه‌ها هم می‌تواند علت بوی بد دهان باشد، چون در این صورت سمومی که بدن دفع می‌کند در سیستم آن جمع می‌شوند و تفس را بدبو می‌کند. بعضا به این وضعیت نفس آمونیاکی (ammonia breath) می‌گویند. به بیان علمی‌تر، نارسایی کلیه باعث تجمع مواد زائد در خون (اورمی) و نهایتا هالیتوز می‌شود.
مشابه مشکلات کلیوی، اختلال در عملکرد کبد هم باعث تجمع سمومی خاص در بدن و بدبو شدن دهان می‌شود.
سندرم شوگرن
سندرم شوگرن (Sjogren’s Syndrome) یک بیماری خودایمنی است که منجر به درد عضلانی، خشکی چشم، خشکی پوست و خشکی دهان می‌شود. و آن‌طور که تا اینجا متوجه شدیم، خشکی دهان به راحتی می‌تواند دلیل بوی بد دهان باشد.
اختلالات متابولیک
دیابت، بیماری کبد و بیماری مزمن کلیه (CKD) از جمله اختلالات متابولیکی هستند که دهان را بدبو می‌کنند و بررسی‌شان کردیم. بیماری‌های دیگری در این دسته هم می‌توانند همین عارضه را ایجاد کنند، از جمله:
- تری متیل آمینوری (TMA) یا سندروم بوی ماهی
- فنیل کتونوری (PKU)
- هیپرمتیونینمی
این اختلالات به دلیل مشکلات مختلف روده، خون یا کبد باعث بوی بد تنفس می‌شوند. افراد مبتلا به هالیتوز معمولا در مقایسه با افرادی که این مشکل را ندارند، غلظت اوره و اسید اوریک بزاق بالاتری دارند.
یادآوری: در اختلال متابولیک (Metabolic Disorder) واکنش‌های شیمیایی غیر طبیعی فرایند متابولیک طبیعی بدن را به هم می‌زنند.
برخی سرطان‌ها
در موارد بسیار نادر، برای مطمئن شده از اینکه علت بوی بد دهان چیست باید احتمال وجود برخی سرطان‌ها هم بررسی شود، به طور خاص سرطان‌های سر و گردن.
سایر نشانه‌های سرطان دهان یا اوروفارنکس (قرارگرفته بین بینی و دهان) عبارت‌اند از زخم‌هایی که خوب نمی‌شوند، دردناک بودن دهان، مشکل در بلع، وجود توده‌ای در گردن و کاهش وزن غیرقابل توضیح.
بدبو بودن تنفس می‌تواند یکی از نشانه‌های سزطان ریه هم باشد.
چگونه بوی بد دهان را از بین ببریم؟
اگر منشاء بوی بد مشکلی جدی در سلامت بدن یا دهان و دندان نباشد، به کمک یکسری روش‌های طبیعی، خانگی و بی‌خطر می‌توان آن را سریع‌تر برطرف کرد. وگرنه آنها مانند یک مسکن موقت عمل می‌کنند و مشکل به قوت خود باقی خواهد ماند.
آب بنوشید
آب نوشیدن به اندازه کافی و هیدراته ماندن به چند شکل به درمان بوی بد دهان کمک می‌کند:
- دهان را مرطوب نگه می‌دارد، جلوی خشکی آن را می‌گیرد و مانع رشد باکتری‌های تولیدکننده بود می‌شود.
- ذرات غذا را در دهان شل می‌کند و به طور موقت باکتری‌ها را از جای خود خارج می‌کند. در نتیجه نفس تازه‌تر می‌شود.
- به تمیز کردن دستگاه گوارش و رفع بوی بد دهان ناشی از معده هم کمک می‌کند.
اگر نوشیدن آب برای‌تان مشکل است، به جای آن آب را در دهان‌تان غرغره کنید. از محلول گرم آب و نمک هم می‌توانید برای جلوگیری از رشد میکروب‌ها در دهان استفاده کنید.
مرکبات بخورید
مرکبات در مبارزه با بوی بد فوق‌العاده هستند، چون اسید سیتریک آنها تولید بزاق را تحریک می‌کند. به جای مصرف آبمیوه خود میوه‌های تازه را مصرف کنید. همچنین، می‌توانید با اضافه کردن یک قاشق غذاخوری آب لیمو به یک فنجان آب، محلولی موثر در رفع بوی ناخوشایند درست کنید.
فراموش نکنید که مرکبات اسیدی و شیرین هستند. پس برای اینکه مطمئن شوید شکر موجود در آنها باعث پوسیدگی دندان‌ها نمی‌شود، حتما پس از خوردن‌شان دهان خود را با آب بشویید.
میان‌وعده‌های سالم را انتخاب کنید
برخی غذاها می‌توانند میزان باکتری‌های موجود در دهان را کاهش دهند و به بهبود هضم کمک کنند. مثلا سبزیجات برگ‌دار تیره به راحتی هضم می‌شوند و میزان بوهایی که ممکن است به دهان برگردد را کاهش می‌دهند.
اضافه کردن غذاهای خام (مانند سیب، کرفس و هویج) به رژیم غذایی هم به از بین بردن بوی بد دهان کمک می‌کند. این خوراک‌های فیبردار، سالم و ترد به خراش پلاک از روی زبان، دندان‌ها و لثه‌ها بین نوبت‌های مسواک زدن کمک می‌کنند و منجر به کاهش تجمع باکتری‌ها می‌شوند.
کمتر سراغ خانواده دسرها هم بروید. شیرینی‌ها معمولا پر از چربی و شکر سفید هستند، به رشد باکتری‌ها دامن می‌زنند و منجر به افزایش مواد شیمیایی بدبو در دهان می‌شوند.
ماست بخورید
اگر می‌خواهید بدانید چگونه بوی بد دهان را از بین ببریم، ماست را فراموش نکنید. این فرآورده به طور خاص برای کاهش هالیتوز بسیار موثر است.
لاکتوباسیلوس یک باکتری مفید در ماست است که با باکتری‌های غیر مفیدِ معده که بوی بد تولید می‌کنند، مبارزه می‌کند. حتی برخی مطالعات نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌های موجود در ماست با سولفید هیدروژنی که این بوها را ایجاد می‌کند، مقابله می‌کنند. برای بهترین نتیجه روزانه یک وعده ماست بدون چربی میل کنید.
از گیاهان و ادویه‌جات معطر استفاده کنید
گیاه‌ها و ادویه‌های زیادی دارای خواص ضد باکتریایی هستند. مثلا جویدن چوب دارچین به تحریک تولید بزاق کمک می‌کند. با جویدن دانه رازیانه و بادیان ستاره‌ای هم می‌توان اسانس آنها را در دهان آزاد و تنفس را خوش‌بوتر کرد. از دمنوش این سه گیاه هم می‌توان استفاده کرد، و همچنین گزینه‌های زیر:
- میخک
- هل
- زنجبیل
- نعنا
- جعفری
- گشنیز
- رزماری
- آویشن
دهانشویه جوش شیرین درست کنید
دهانشویه از شناخته‌شده‌ترین و موثرترین روش‌ها برای شاداب کردن دهان است. اما برای اینکار لزوما به نمونه‌های صنعتی و الکل‌دار نیست. کافی‌ست دو قاشق چای‌خوری جوش شیرین را در یک فنجان آب گرم حل کنید، و آن را به مدت ۳۰ ثانیه در دهان‌تان بچرخانید.
این دهانشویه با تنظیم میزان اسید در دهان و دشوار کردن رشد باکتری‌ها، به درمان بوی بد دهان کمک می‌کند. برای اثربخشی بیشتر، چند قطره اسانس (مثلا) نعناع به این ترکیب اضافه کنید تا نفس تازه‌تری به شما بدهد.
چای بنوشید
نوشیدن چای (مخصوصا چای سبز) باعث شادابی دهان شما می‌شود. چای سبز دارای خواص خوشبوکننده و سم‌زدایی است، دهان را تمیز می‌کند و باکتری‌ها را از بین می‌برد. مواد شیمیایی موجود در چای در جلوگیری از تولید ترکیبات بدبو توسط باکتری‌هایِ دهان هم موثر است.
اگر روزانه چای سبز بنوشید، تعداد این باکتری‌ها به مرور تا حدودی کاهش هم می‌یابد. چای همچنین بدن را از شر سموم دفع می‌کند و هضم را بهبود می‌بخشد.
از روغن درخت چای استفاده کنید
چند راه برای استفاده از روغن درخت چای برای از بین بردن بوی بد دهان و تازه کردن نفس وجود دارد:
- چند قطره از این روغن را روی خمیر دندان بریزید و دندان‌های خود را مسواک بزنید.
- با این روغن مسواک بزنید (دقت کنید که اینکار جایگزین مسواک زدن با خمیر دندان نمی‌شود).
- چند قطره روغن درخت چای را در آب گرم مخلوط کنید و دهان خود را با آن بشویید.
آدمس بجوید
آدامس‌ها برای تحریک بزاق و رفع بوی بد عالی هستند. اما جویدن برخی نمونه‌های آنها می‌تواند فراتر از اینها به شما کمک کند. آدامس بدون قند ایده‌آل هستند، چون رشد باکتری‌ها را تحریک نمی‌‌کنند. آدامس شیرین‌شده با زایلیتول (شیرین‌کننده غیر قندی) هم با افزایش باکتری‌ها مبارزه می‌کند.
برخی آدامس‌ها همچنین حاوی روی هستند که می‌تواند با ترکیبات گوگردی موجود در دهان مقابله کند. برخی تحقیقات همچنین نشان می‌دهند که روی بوی بد را کاهش می‌دهد و از ایجاد پلاک جلوگیری می‌کند.
بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید
تا اینجا چندین‌بار یه تاثیر این مورد روی علت بوی بد دهان و کاهش آن صحبت کردیم. برای اینکه خیال شما و دندانپزشک‌تان از این مورد راحت باشد، نکات زیر را به خاطر بسپارید:
- حداقل دوبار در روز و ترجیحا پس از هروعده غذایی اصلی مسواک بزنید (البته نه بلافاصله پس از میل کردن غذا)، و حداقل دودقیقه برای پبک کردن تمام سطوح همه دندان‌ها زمان بگذارید. حداکثر هرسه ماه یکبار هم مسواک‌تان را تعویض کنید.
- پیش یا پس از هربار مسواک زدن حتما نخ دندان بکشید.
- از اسکرابر زبان (پاک‌کننده زبان) استفاده کنید. مسواک و نخ دندان بیشتر پلاک‌ها و باکتری‌ها را پاک می‌کنند، اما بقایایی روی زبان می‌ماند. با مسواک هم می‌توان زبان را شست، اما این ابزارها بهتر آن را پاک می‌کنند.
- اگر دندان مصنوعی متحرک دارید، پیش از خواب آنها از دهان‌تان خارج کنید. همچنین، حتما به خوبی آنها را با مسواک تمیز کنید.
- برای معاینه کامل، تمیز کردن دندان‌ها و سایر اقدامات لازم، دوبار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید.
سه افسانه درباره درمان بوی بد دهان
افسانه‌های زیادی درباره از بین بردن بوی بد دهان وجود دارد. در ادامه سه‌تا از رایج‌ترینِ این افسانه‌ها را مرور می‌کنیم:
یک: دهانشویه باعث از بین رفتن بوی بد دهان می‌شود
دهانشویه فقط به طور موقت این مشکل را برطرف می‌کند. و اگر می‌خواهید از دهانشویه استفاده کنید، دنبال نمونه‌های ضد عفونی‌کننده (برای کشتن میکروب‌های ایجادکننده بوی بد) و ضد پلاک باشید. پیش از خرید با دندانپزشک‌تان هم مشورت کنید.
دو. اگر مرتب مسواک بزنید دچار هالیتوز نمی‌شوید
افرادی که می‌پرسند علت بوی بد دهان با وجود مسواک زدن چیست، متوجه عدم ارتباط این دو موضوع با هم شده‌اند.
در واقعیت، بیشتر مردم فقط ۳۰ تا ۴۵ ثانیه دندان‌های خود را مسواک می‌زنند که کافی نیست. برای تمیز کردن تمام سطوح دندان‌ها به طور کامل باید حداقل دوبار در روز به مدت حداقل ۲ دقیقه مسواک بزنید. فراموش نکنید که زبان خود را هم مسواک بزنید که از محبوب‌ترین محل‌ها برای تجمع باکتری‌هاست.
همان‌طور که گفتیم، استفاده از نخ دندان هم به همان اندازه مهم است. چون مسواک زدن به تنهایی پلاک مضر و ذرات غذایی را که بین دندان‌ها و لثه‌ها گیر کرده است، از بین نمی‌برد.
سه: اگر در دست‌تان نفس بکشید، متوجه می‌شوید هالیتوز دارید یا خیر
جدا از اینکه بوی بد دهان از چیست، با اینکار دقیقا نمی‌توان فهمید دهان‌تان بدبوست یا خیر. وقتی نفس می‌کشید، از گلوی‌تان مانند صحبت کردن استفاده نمی‌کنید. وقتی صحبت می‌کنید، معمولا بوها را از پشت دهان خود (جایی که اغلب بوی بد ایجاد می‌شود) حس می‌کنید؛ اما موقع نفس کشیدن این اتفاق نمی‌افتد.
همچنین، چون ما معمولا به بوی دهان خودمان عادت می‌کنیم، تشخیص اینکه آیا دهان بوی بدی دارد یا خیر برای فرد آسان نیست.
متدهای تشخیص بوی بد دهان چیست؟
هالیتوز تنها در صورتی درمان‌پذیر که علت بوی بد دهان به درستی تشخیص داده شود. با تشخیص مناسب می‌توان بهترین گزینه برای درمان را از مداخله حرفه‌ای (جرم‌گیری و رفع پوسیدگی) تا مواد و محلول‌های خاص (برای بهداشت دندان‌ها و زبان) شناسایی کرد.
برای انتخاب روش درمان و تجویز آن، متخصص ابتدا از وجود بوی قابل تشخیص مطمئن می‌شود و سپس منشا آن را با تکنیک‌های دقیق مشخص می‌کند. روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری عینی هالیتوزیس وجود دارد:
روش‌های ارگانولپتیک
در روش‌های ارگانولپتیک (Organoleptic) متخصص هالیتوز را با حس بویایی ارزیابی، و بر اساس شدت بو آن را از صفر (تشخیص‌ناپذیر) تا پنج (شدید) درجه‌بندی می‌کند. برای معاینه به این روش پزشک ممکن است از بیمار بخواهد صرفا دهان‌اش را باز کند، به صورت عادی صحبت کند، ها کند یا …
بسته به وضعیت بیمار، ممکن است این روش برای مشخص کردن اینکه بوی بد دهان از چیست مناسب نباشد. چون احتمال دارد بیمار به بینی متخصص اعتماد نداشته باشد! به ویژه در مورد هالیتوز کاذب. در این حالت، بهتر است از ابزارها برای تشخیص کمک گرفته شود.
روش‌های ابزاری
روش‌های ابزاری علمی‌تر یا بی‌طرفانه‌تر هستند، و شناخته‌شده‌ترین آنها عبارت‌اند از:
کروماتوگرافی گاز
کروماتوگرافی گاز (Gas Chromatography) روشی برای جداسازی و تجزیه و تحلیل ترکیباتی است که می‌توانند تبخیر شوند. این روش تعدادی از سولفیدهای فرار را در نفس بیمار تشخیص می‌دهد، و امکان اندازه‌گیری سولفید هیدروژن، متیل مرکاپتان و دی متیل سولفید را فراهم می‌کند.
نکته منفیِ این روش نسبتا پیچیده و گران بودن آن است، که بیشتر آن را به دستگاهی مناسب برای تحقیقات تبدیل می‌کند تا استفاده روزمره برای تشخیص و رفع علت بوی بد دهان.
هالیمتر
به دلیل محدودیت روش قبل برای تشخیص‌های روزانه، حالا دستگاه‌های کوچک‌تر و ارزان‌تری برای اندازه‌گیری ترکیبات گوگردی یا همان فسفردارِ فرار در تنفس بیمار موجود هستند، دستگاه‌هایی مانند هالیمتر (Halimeter) که اساسا میزان گوگرد را اندازه‌گیری می‌کنند.
هالیمتر هوا را از طریق یک شیلنگ به حسگری الکتروشیمیایی هدایت می‌کند که غلظت ترکیبات گوگرد فرار در تنفس را اندازه‌گیری می‌کند. متاسفانه این دستگاه نمی‌تواند بین سولفیدهای مختلف تمایز قائل شود، یعنی نمی‌تواند مشخص کند که دلیل بوی بد دهان خوراکی است یا غیر خوراکی.
علاوه بر این، همبستگی نتایج هالیمتر با نتایج روش ارگانولپتیک ضعیف است. چون احتمال دارد هالیتوز توسط سایر ترکیبات بدون گوگرد هم ایجاد شود که هالیمتر آنها را اندازه‌گیری نمی‌کند.
به همین خاطر استفاده همزمان از روش ارگانولپتیک و دستگاه هالیمتر توصیه می‌شود تا مهم‌ترین سرنخ‌ها درباره علت بوی بد دهان مشخص شوند.
تست BANA
تست راحت و موثر BANA صرفا با کشیدن سوآپ پنبه‌ای آزمایشگاهی روی زبان انجام می‌شود. این آزمایش سطح یک آنزیم خاص تولیدشده توسط باکتری‌های عامل هالیتوز را اندازه‌گیری می‌کند. به کمک نتیجه این آزمایش نه تنها می‌توان علت بوی بد، بلکه می‌توان خطر بیماری پریودنتال را هم تشخیص داد.
چه موقع به متخصص مراجعه کنیم؟
امیدواریم حالا بهتر بدانید بوی بد دهان از چیست و چطور می‌توان آن را برطرف کرد. اگر متوجه شدید هالیتوز شما مزمن است، در اولین فرصت به یک متخصص مراجعه کنید.
معمولا افراد برای تشخیص علت بوی بد دهان خود به پزشک‌های عمومی مراجعه می‌کنند. این متخصص‌ها با انجام معاینات و پرسیدن سوالاتی از بیمار درباره سبک زندگی، روتین بهداشت دهان و دندان، داروهایی که احیانا مصرف می‌شوند و … یا درمان مناسب را تجویز می‌کند، یا فرد را به متخصص‌های دیگری (مثلا دندانپزشک‌ها) ارجاع می‌دهند.
چنانچه مشکل شما ریشه دهانی و دندانی داشته باشید، در سه مطب متخصص ارتودنسی دکتر «علیرضا خدیوی» واقع در میرداماد، شرق و مرکز تهران بزرگ پذیرای شما هستیم تا با بهترین گزینه درمانی عارضه‌ها و مشکلات احتمالی را برطرف کنیم. جهت دریافت نوبت رایگان روی «رزرو نوبت» بزنید.
