شکاف لب و شکاف کام، مشکلاتی مادرزادی هستند. در نوزادان دارای شکاف لب، بخش‌هایی از لب و دهان به طور کامل شکل نمی‌گیرد و شکافی در این قسمت‌ها ایجاد می‌شود. این مشکل زیبایی صورت، عملکرد تنفس و غذاخوردن را در افراد مبتلا تحت تاثیر قرار می‌دهد و به همین دلیل، نیازمند درمان است. در ادامه ضمن بررسی علت ایجاد شکاف کام، روش‌های درمان لب شکری را بررسی می‌کنیم.
شکاف لب یا لب شکری چیست؟
شکاف لب یا لب شکری (Cleft lip) یک نقص هنگام تولد است که در آن لب بالایی فرد یا بخش‌هایی از کام به صورت ناقص تشکیل می‌شود و شکافی از دهان تا بینی شکل می‌گیرد. این وضعیت در حالت‌های مختلف رخ می‌دهد، مانند شکاف ساده در لب بالایی تا بینی یا شکاف کامل در امتداد لب بالایی تا کام و سقف دهان نوزاد. شکاف لب معمولا نتیجه جدا شدن بخش‌های مختلف لب در طول دوران جنینی است که در هفته‌های اولیه بارداری رخ می‌دهد.
شکاف لب می‌تواند تنها روی یک طرف لب بالا (unilateral) یا هر دو طرف لب بالا (bilateral) رخ دهد. این وضعیت می‌تواند تاثیر منفی بر عملکرد و ظاهر صورت و بخش‌های مختلف دهان داشته باشد. معمولا برای درمان این مشکل جراحی انجام می‌شود تا لب و بخش‌های دهان به صورت صحیح ترمیم شوند. در برخی از موارد، شکاف لب همراه با شکاف کامل حلق یا کام (cleft palate) نیز رخ می‌دهد که رفع آن نیز نیازمند درمان جراحی جداگانه است.
شکاف لب از زمان تولد تا کودکی و سنین بالاتر، در زیبایی صورت افراد تاثیر منفی می‌گذارد و به همین دلیل، می‌تواند تاثیرات روانی و اجتماعی بر فرد داشته باشد. اما با انجام درمان مناسب می‌توان عملکرد و ظاهر فرد را بهبود بخشید.
علت ایجاد شکاف کام و لب چیست؟
علت دقیق ایجاد شکاف کام و لب هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما برخی عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند. به طور کلی، در هفته‌های اولیه بارداری، در جریان رشد و تشکیل ساختار حلق و کام جنین، جداشدن بخش‌های مختلف ممکن است رخ دهد. این شکاف ممکن است بر اثر تداخل عوامل ژنتیکی و محیطی مانند عوامل موثر در تشکیل بافت‌ها، جریان خون و مشکلات عروقی ایجاد شود.
عوامل ژنتیکی می‌توانند در ایجاد شکاف کام نقش داشته باشند. مطالعات جدید نشان می‌دهد که وراثت و جهش‌های ژنتیکی می‌توانند احتمال ابتلا به شکاف کام و لب را افزایش دهند. همچنین، وجود سابقه خانوادگی شکاف لب و کام نیز می‌تواند یک عامل مهم محسوب شود.
عوامل محیطی نیز می‌توانند در ایجاد شکاف لب و کام تاثیرگذار باشند. به نظر برخی از کارشناسان، مصرف الکل، سیگار، برخی داروها، عوامل موثر در محیط کار و مواد شیمیایی، تغذیه نامناسب و کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی می‌توانند عوامل محیطی مهمی باشند که احتمال ایجاد شکاف لب و کام را افزایش می‌دهند.
لب شکری چه مشکلاتی برای نوزادان ایجاد می‌کند؟
مشکلات ناشی از شکاف لب، به میزان و نوع آن بستگی دارند. اما به طور کلی، لب شکری می‌تواند مشکلات زیر را برای نوزادان ایجاد کند:
1. تاثیر منفی در زیبایی صورت
وجود شکاف در لب و کام، می‌تواند در زیبایی چهره نوزادان تاثیر منفی داشته باشد. اگرچه ممکن است با رشد کودک به طور طبیعی بهبودهایی حاصل شود، اما در سنین بالاتر، این مشکل و آثار آن همچنان در چهره افراد ماندگار خواهد بود. به همین دلیل، وجود شکاف لب می‌تواند تاثیر منفی بسیار زیادی در اعتماد به نفس، زیبایی، زندگی اجتماعی، عملکرد روانی و روابط افراد ایجاد کند.
2. مشکل در غذاخوردن
در برخی از موارد مانند حالتی که شکاف لب تا سقف دهان کشیده شده است، نوزاد ممکن است در شیر خوردن با مشکل مواجه شود. زیرا در این حالت، سقف دهان کودک به طور مستقیم به بینی او راه دارد و خوردن شیر ممکن است تنفس نوزاد را با مشکل مواجه کند. همچنین در صورت عدم درمان، این مشکلات می‌تواند در سنین بالاتر نیز با فرد همراه باشند.
3. مشکلات گفتاری
شکاف لب ممکن است تاثیر منفی بر روی گفتار و تلفظ کلمات داشته باشد. در این حالت مشکلاتی در تلفظ برخی صداها و حروف ایجاد می‌شود که برقراری ارتباط و زندگی اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
4. مشکلات دندانی
شکاف لب می‌تواند در ترتیب و مکان دندانها نیز تاثیر منفی بگذارد. اگر شکاف لب لثه‌ها و سقف دهان نوزاد را نیز دربرگرفته باشد، در ترتیب و چینش دندان‌های او مشکلاتی ایجاد می‌شود. در این حالت معمولا درمان شکاف لب با ارتودنسی انجام می‌شود.
5. مشکلات دیگر
لب شکری ممکن است مشکلات دیگری را نیز برای افراد ایجاد کنند. از جمله این موارد می‌توان به ایجاد عفونت در دهان و بینی، بروز عفونت در گوش میانی، کاهش شنوایی و … اشاره کرد.
روش‌های درمان لب شکری
خوشبختانه در سال‌های اخیر، روش‌های درمانی متعددی برای درمان شکاف لب معرفی شده‌اند که می‌توانند تا حد زیادی شکاف لب و مشکلات ناشی از آن را برطرف کنند. درمان شکاف لب و شکاف کام شامل جراحی و اعمال ترمیمی است که با همکاری چند متخصص مانند جراح فک و صورت، دندانپزشک و متخصص ارتودنسی انجام می‌شود. در ادامه روش‌های درمان لب شکری را بررسی می‌کنیم.
جراحی لب
جراحی لب یکی از روش‌های اصلی در درمان شکاف لب است که به منظور ترمیم و اتصال قسمت‌های شکاف‌دار لب به یکدیگر انجام می‌شود. در ادامه، مراحل اصلی جراحی لب در درمان شکاف لب را توضیح می‌دهیم:
- آماده‌سازی قبل از جراحی: قبل از جراحی، پزشک با شما مشورت خواهد کرد و اطلاعاتی درباره سلامت عمومی و سوابق پزشکی فرد بدست می‌آورد. ممکن است آزمایش‌های قبل از جراحی مانند آزمایش خون و تصویربرداری موردنیاز باشند.
- جراحی لب: در این مرحله، جراح با استفاده از تکنیک‌های جراحی مناسب، قسمت‌های شکاف‌دار لب را به هم متصل می‌کند. برای این کار ممکن است مراحلی مانند برش و ترمیم بافت‌های لب، تنظیم عضلات اطراف لب و اتصال قسمت‌های دارای شکاف به یکدیگر انجام شوند. این عمل تاثیر زیادی در بهبود ظاهر و زیبایی بیمار دارد.
- مراقبت پس از جراحی: پس از جراحی، اعمالی مانند مصرف داروهای تسکین‌دهنده درد، مراقبت از زخم و خوابیدن در وضعیت مناسب توصیه می‌شود. پزشک متخصص بر اساس شرایط فرد، دستورالعمل‌هایی را درباره تغذیه، بهداشت دهان و مراقبت از زخم‌ها ارائه می‌دهد.
جراحی کام و سقف دهان
با توجه به اینکه در برخی از موارد ممکن است شکاف لب تا کام و سقف دهان نیز ادامه پیدا کرده باشد، این بخش‌ها نیز گاهی نیاز به جراحی دارند. معمولا این عمل پس از عمل شکاف لب انجام می‌شود. در این حالت، روش‌های زیر دنبال می‌شوند:
- عکسبرداری و بررسی وضعیت: پزشک در اولین مرحله، با عکسبرداری و انجام آزمایشات مختلف، وضعیت کام و سقف دهان را بررسی می‌کند.
- انجام عمل جراحی: در این مرحله شکاف‌های موجود در سقف دهان به یکدیگر متصل می‌شوند و بخش‌های نرم و سخت کام ترمیم می‌شوند.
- مراقبت بعد از عمل: پزشک پس از انجام عمل جراحی، نکات و روش‌هایی برای بهبود سریع محل جراحی ارائه می‌شوند که لازم است به دقت انجام شوند.
درمان شکاف لب با ارتودنسی
ارتودنسی یکی از روش‌های درمانی است که در برخی موارد می‌تواند در درمان شکاف لب و کام مورد استفاده قرار بگیرد. در ارتودنسی از وسایل مختلفی برای تنظیم جهت، مرتب کردن و اصلاح ساختار دندانها و فک استفاده می‌شود. درمان شکاف لب با ارتودنسی به شکل‌های زیر انجام می‌شود.
- تنظیم ترتیب دندانها: شکاف لب و کام ممکن است باعث تغییر در ترتیب، جهت و مکان دندانها شود. با استفاده از ارتودنسی، می‌توان ترتیب دندانها را بهبود داد و آن‌ها را به مکان مناسبی منتقل کرد.
- تنظیم فک‌ها: شکاف لب و کام می‌تواند باعث عدم هماهنگی و تطابق بین فک‌ها شود. می‌توان با ارتودنسی مکان و جهت فک‌ها را اصلاح کرد تا بهبودی در عملکرد و ظاهر صورت حاصل شود.
- پیشگیری از مشکلات دندانها: با استفاده از ارتودنسی، می‌توان مشکلاتی که در اثر شکاف لب برای دندان‌های کودک ایجاد می‌شود را کنترل کرد. برخی از این مشکلات رشد نامناسب، ترتیب و جهت دندانها و … را شامل می‌شوند.
جمع بندی
در صورت بروز این مشکل در نوزاد، لازم است با پزشک متخصص مشورت کنید تا بهترین روش درمانی برای شکاف لب و کام تعیین شود. پزشک می‌تواند بر اساس شدت و نوع شکاف لب، بهترین روش درمانی را توصیه کند و مزایا و معایب هر روش را برای شما توضیح دهد. دکتر علیرضا خدیوی یکی از پزشکان متخصص ارتودنسی است که با مدرن‌ترین تجهیزات و به‌روزترین روش‌ها، خدمات ارتودنسی را به شما ارائه می‌دهد. دکتر خدیوی در درمان شکاف لب با ارتودنسی تجربه کامل دارد و بهترین روش‌های درمانی را برای افراد مبتلا بکار می‌گیرد.