گاهی اوقات درمان فوری دندان درد شبانه کودکان والدین را دست‌پاچه می‌کند؛ چون می‌دانند که درد دندان می‌تواند افراد بزرگسال را به شدت کلافه کند، چه برسد به کودکان نوپا و خردسال.
وقتی سروکله دندان درد کودکان شب پیدا می‌شود، مجالی برای امتحان کردن روش‌های متعددی که در اینترنت پیدا می‌کنید، نیست. شما به درمان‌های سریع، موثر و ایمنی احتیاج دارید که کودک‌تان را تا زمان مراجعه به دندانپزشک اطفال (در اولین فرصت) آرام کند. در ادامه همین درمان‌ها را معرفی کرده‌ایم، و هچنین روش‌هایی که نباید از آنها برای آرام کردن کودک‌تان استفاده کنید.
اولین کاری که باید پیش از درمان دندان درد کودکان انجام دهید
اگر دندان کودک‌تان درد می‌کند، ابتدا باید ببینید آیا با یک وضعیت اورژانسی مواجه هستید یا خیر. اگر کودک‌تان خیلی کوچک نباشد، می‌تواند به شما بگوید که کدام دندان‌اش درد می‌کند، چندوقت است که درد می‌کند و درد آن چگونه است (مثلا خفیف است، گذراست، مزمن است، نبض دارد یا …)
کودکان نوپا و کم سن و سال‌تر احتمالا نمی‌توانند همه اینها را بگویند، اما می‌توانند محل کلی درد را نشان‌تان دهند. رفتارهای غیر کلامی آنها هم می‌تواند کمک‌تان کند، از جمله:
- مالیدن دندان، لثه و فک
- تقلا کردن هنگام خوابیدن
- امتناع از غذا خوردن یا تغییرات ناگهانی در عادات غذایی او
اگر کودک‌تان تب دارد یا صورت‌اش ورم کرده، سریع با دندانپزشک اطفال تماس بگیرید و درمان فوری دندان درد شبانه کودکان را فراموش کنید چون اینها نشانه عفونت است.
این را هم حتما از فرزندتان بپرسید که آیا به تازگی آسیب فیزیکی دیده است یا خیر. خودتان هم ظاهر او را خوب بررسی کنید و ببینید آیا اثری از زخم لب یا زبان، شکستن دندان‌ها، لب‌پر شدن آنها یا لق شدن‌شان هست یا خیر. اگر دندانی افتاده، لق شده یا شکسته است سریع به متخصص مراجعه کنید چون معمولا می‌توان آن را تا یکی-دو ساعت پس از آسیب درمان کرد.
اگر درد به خاطر عفونت یا ضربه نباشد، مورد اورژانسی نیست (هرچند همچنان باید در اسرع وقت به متخصص مراجعه کنید) و می‌توان سراغ درمان خانگی دندان درد کودکان رفت. پیش از آن توصیه می‌کنیم دهان کودک‌تان را هم با دقت بررسی کنید و دنبال پوسیدگی‌های جزئی تا گسترده، تغییر رنگ دندان‌ها، لثه‌های ملتهب یا سایر بیماری های لثه یا تکه غذاهایی که بین دندان‌ها گیر کرده‌اند باشید.
وقتی متوجه شوید علت این ناراحتی کجاست، می‌توانید بهترین روش درمان دندان درد کودکان را پیدا کنید. مثلا اگر صرفا به خاطر گیر کردن غذا لثه‌ها و دندان‌ها ملتهب شده باشند، نخ دندان کشیدن به راحتی مشکل را حل می‌کند.
علت دندان درد کودکان چیست؟
درد دندان کودک شما می‌تواند به دلایل زیر باشد:
پوسیدگی دندان
مراحل اولیه پوسیدگی دندان اصلا دردی برای کودک ایجاد نمی‌کند. اما در صورت عدم رسیدگی در زمان مناسب، پوسیدگی آنقدر گسترده می‌شود که به پالپ دندان برسد؛ یعنی آن بخش از دندان که اعصاب و رگ‌ها در آن هست.
این اتفاق کودک را دچار دردی نبض‌دار می‌کند که حتی می‌تواند خواب را مختل کند. چون این درد وقتی فرزندتان دراز می‌کشد، به دلیل هجوم خون به سر شدیدتر می‌شود. به همین خاطر ممکن است کودک‌تان دیروقت از دندان درد شکایت کند.
در این حالت روش‌های درمان فوری دندان درد شبانه کودکان می‌توانند موثر باشند، اما نه بیشتر از یک مسکن موقت. پوسیدگی دندان به درمان تخصصی نزد دندانپزشک احتیاج دارد.
آسیب دیدن پرکردگی‌ها یا روکش‌ها
آیا کوک‌تان پیش‌تر دندانی را پر یا روکش کرده است؟ اگر بله، ممکن است درد او به همان دندان مربوط شود.
در صورت شل شدن یا شکستن پرکردگی‌ها و روکش‌ها، باکتری‌ها زیر آنها نفوذ می‌کنند و باعث پوسیدگی، التهاب و درد می‌شوند. مشابه وضعیت باکتری‌ها، گیر کردن غذا هم می‌تواند باعث درد به ویژه هنگام جویدن شود.
شوک فیزیکی
کودکان نوپایی که تازه راه رفتن را یاد گرفته‌اند (و هنوز تعادل مناسبی ندارند) یا آنها که فوق‌العاده فعال و سرزنده هستند، معمولا به این خاطر دندان درد می‌گیرند.
اگر کودکان خیلی خردسال نیست، می‌توانید او را تشویق کنید تا هنگام ورزش یا سایر فعالیت‌های بدنی از محافظ دهان استفاده کند تا دچار آسیب نشود و به روش‌های درمان خانگی دندان درد کودکان احتیاج پیدا نکنید.
افتادن دندان شیری
درد لق شدن دندان شیری معمولا به محض افتادن آن برطرف می‌شود؛ البته اگر اصلا دردی برای کودک ایجاد کند. با این حال، گاهی اوقات دندان دائمی هنگام رشد به اعصاب یا لثه فشار می‌آورد و باعث التهاب می‌شود. کار ساده‌ای مانند کمپرس سرد می‌تواند به خوبی چنین دردهایی را تسکین دهد.
دندان قروچه
اگر کودک‌تان درد را در چنددندان خود و معمولا پس از بیدار شدن از خواب حس می‌کند، احتمالا مشکل دندان قروچه است. ساییدن و فشار دادن دندان‌ها به یکدیگر، علاوه بر خود دندان‌ها، به فک و مفاصل گیجگاهی فکی هم فشار وارد می‌کند و باعث بروز درد می‌شود.
دندان قروچه حتی می‌تواند با از بین بردن مینای دندان، عاج زیرین را در برابر غذاهای سرد و گرم بی‌دفاع بگذارد و منجر به حساسیت و دندان درد کودکان ۸ ساله، بزرگ‌تر یا کوچک‌تر شود.
ترک خوردن یا لب‌پر شدن دندان‌ها
اگر کودک‌تان دندان قروچه دارد یا دندان‌هایش نامرتب است، ترک خوردن یا لب‌پر شدن دندان‌ها بسیار محتمل است. حتی کوچک‌ترین ترک‌ها و پریدگی‌ها هم می‌توانند دردناک باشند و هنگام خوردن یا نوشیدن شدیدتر شوند.
پس پیش از اینکه بپرسید برای دندان درد بچه چی خوبه، به دقت دندان‌های فرزندتان را بررسی کنید و ببینید آیا آثاری از ترک و شکستگی‌های کوچک می‌بینید یا خیر.
اشتباه مسواک زدن
خشن مسواک زدن به دو شکل می‌تواند دندان‌ها را حساس و دردناک کند:
- با از بین بردن مینای دندان
- ملتهب کردن لثه‌ها یا آسیب رساندن به آنها
دندان درد کودکان ۴ ساله و اصولا کم سن و سال به این خاطر بسیار رایج است. پس از آرام شدن درد و رفع مشکل لثه‌ها و دندان‌ها، حتما یکبار دیگر طرز صحیح مسواک زدن و فشار مناسب آن را با کودک خود مرور کنید. از خود دندانپزشک هم می‌توانید برای اینکار کمک بگیرید.
عادات غذایی
نوشیدن یا خوردن چیزهای خیلی شیرین و یا اسیدی یا گاز گرفتن غذاهای به شدت سفت هم می‌تواند باعث درد موقت دندان یا افزایش حساسیت قبلی شود. گیر کردن غذا بین دندان‌ها یا زیر خط لثه هم تاثیر مشابهی دارد.
همان‌طور که بالاتر گفتیم، در این حالت چندان احتیاجی به مسکن و شربت برای دندان درد کودکان نیست و پاک کردن صحیح دندان‌ها معمولا کفایت می‌کند.
مشکلات سینوسی
سینوس‌های کودکان درست بالای دندان‌های بالایی آنها قرار دارند، و اگر به خاطر سرماخوردگی، آلرژی، عفونت یا … ملتهب شوند، فشار ناشی از آن می‌تواند دندان‌های بالایی را دردناک کند. وجود درد در چنددندان، آبریزش بینی و احتقان بینی از دیگر نشانه‌های این وضعیت است.
در این حالت معمولا درمان دندان درد کودکان به روش خانگی موثر نیست و باید مشکل سینوس‌ها برطرف شود. به محض درمان عفونت، درد هم از بین خواهد رفت.
نکته: اصولا گاهی مشکلی که دندان‌های کودک را درگیر کرده است از خود آنها ناشی نمی‌شود، مانند همین مورد. گوش‌درد هم می‌تواند به فک‌ها و دندان‌ها فشار بیاورد و حالتی مانند دندان‌درد را ایجاد کند.
آبسه دندان
اگر کودک درد شدیدی دارد و یک جوش کوچک هم روی لثه‌های او می‌بینید، احتمالا مشکل آبسه دندان است. آبسه به دلیل عفونت باکتریایی ناشی از پوسیدگی، ضربه فیزیکی (تروما) یا … رخ می‌دهد.
در این حالت، درد می‌تواند ثابت و ضرباندار باشد، مدام فروکش کند و ظاهر شود یا فک، گردن و گوش را هم درگیر کند. تب، بوی بد دهان، بدمزه شدن دهان، لثه‌های متورم و ورم صورت هم از دیگر نشانه‌های آبسه دندان است.
در این حالت هم به جای درمان فوری دندان درد شبانه کودکان باید سریعا به متخصص مراجعه کرد. آبسه دندان یک مورد اورژانسی محسوب می‌شود و عفونت آن می‌تواند به دندان‌های اطراف، استخوان فک و حتی سایر بخش‌های بدن سرایت کند.
درمان فوری دندان درد شبانه کودکان
بهترین، بی‌خطرترین و فوری‌ترین روش‌ها برای درمان دندان درد کودکان به روش خانگی را در ادامه می‌بینید:
مسواک و نخ دندان
اگر چیزی بین دندان‌ها یا زیر لثه‌ها گیر کرده باشد، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بهترین راه برای رفع درد است. اگر مشکل کودک شما هم همین است، به او کمک کنید تا به آرامی دو طرف دندان دردناک را نخ دندان بکشد و بعد مسواک بزند تا تمام باقی‌مانده‌های غذا از بین دندان‌ها و لثه‌ها خارج شوند.
کمپرس سرد
با پیچیدن چندتکه یخ در حوله‌ای تمیز یک کمپرس سرد بسازید، و از کودک‌تان بخواهید آن را چنددقیقه روی فک یا گونه‌اش، همان‌جا که احساس درد می‌کند، قرار دهد. کمپرس یخ برای درد دندان بچه پنج ساله، کوچک‌تر یا بزرگ‌تر بسیار مناسب است؛ چون هم باعث بی‌حسی می‌شود، هم هرگونه التهاب را تسکین می‌دهد.
محلول گرم آب نمک
این محلول یک داروی طبیعی و ایمن برای درمان فوری دندان درد شبانه کودکان و حتی بزرگسالان است. یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک فنجان آب گرم حل کنید. از کودک‌تان بخواهید کمی از محلول را حدود ۳۰ ثانیه در دهان‌اش روی ناحیه دردناک نگه دارد. اینکار را چندبار تکرار کنید تا همه محلول مصرف شود.
موم ارتودنسی
اگر علت درد آسیب دیدن پرکردگی یا روکش است، می‌توانید آن را با موم ارتودنسی بپوشانید تا دیگر حرکت نکند و از دندان در برابر حساسیت و فشار ناشی از خوردن و آشامیدن محافظت کند. کافی‌ست تکه کوچکی از موم را جدا کنید، آن را بین انگشتان خود بغلتانید تا گرم شود و آن را روی پرکننده یا تاج آسیب دیده بچسبانید.
اینکار برای رفع دندان درد کودکان ۸ ساله و بزرگ‌تر مفید است، اما برای بچه‌های کوچک‌تر چندان توصیه نمی‌شود. چون کودک باید دقت کند که موم را جدا نکند و قورت‌اش ندهد. همچنین در صورتی که ارتودنسی کودک را برای فرزندتان انجام داده اید، حتما با متخصص ارتودنسی کودک خود درباره درد دندان صحبت کنبد.
مسکن‌های بدون نسخه
اگر شرایط را وخیم ارزیابی می‌کنید، می‌توانید از داروهای بدون نسخه به عنوان مسکن دندان درد کودکان استفاده کنید. برای اینکار می‌توانید از داروهایی استفاده کنید که برای سردرد به فرزندتان می‌دهید. مثلا استامینوفن یا ایبوپروفن گزینه‌های خوبی هستند.
فقط مطمئن شوید که طبق دستورالعمل‌های دوز روی بسته‌بندی یا توصیه‌های پزشک اطفال کودک خود عمل می‌کنید.
چندنکته برای تاثیر بهتر درمان فوری دندان درد شبانه کودکان
برای تسکین سریع‌تر و موثر کودک‌تان، این نکات را در ذهن داشته باشید:
- هنگام خواب سر کودک‌تان را کمی بالاتر از بدن‌اش قرار دهید.
- اگر دردِ ایجادشده به خاطر لق شدن دندانی است، سعی نکنید آن را از بکنید تا کودک از بین برود. به کودک‌تان اجازه دهید که تشخیص دهد که آیا دندان به قدری لق شده است که خود به خود بیفتد یا خیر.
- تا زمان مراجعه به پزشک غذاهای داغ، سرد، سفت، خیلی شیرین یا خیلی اسیدی به کودک ندهید تا درد بدتر نشود.
همچنین، این مورد را در ذهن داشته باشید که دندان درد می‌تواند تجربه‌ای ترسناک برای کودک شما باشد، مخصوا اگر تا به حال آن را تجربه نکرده باشد. چون برخلاف آسیب‌هایی که ممکن است تا حالا دیده باشد (بریدگی، کبودی و …) نه نمود ظاهری آن را می‌بیند نه درد از بین می‌رود.
آنها را در آغوش بگیرید و بگویید که چقدر شجاع هستند. می‌توانید با خواندن داستان، تماشای کارتون، بازی با اسباب بازی‌های مورد علاقه یا انجام فعالیت‌های دیگری که دوست دارند هم حواس‌شان را پرت کنید.
۳ روش دیگر برای درمان خانگی دندان درد کودکان
علاوه برای روش‌های گفته‌شده، از گزینه‌های دیگری هم می‌توانید به عنوان مسکن دندان درد کودکان استفاده کنید، اما شاید کمی دیرتر تاثیرشان را ببینید:
نعنافلفلی
نعنافلفلی یک مسکن خوش‌طعم و بو برای تسکین درد کودک شماست که به دوشکل می‌توانید از آن استفاده کنید:
- یک چای کیسه‌ای نعنافلفلی خالص را بعد از استفاده کردن (و خنک شدن) بین گونه‌ها و لثه‌ها قرار دهید تا مثل یک کمپرس تسکین‌دهنده عمل کند.
- چندقطره روغن نعناع فلفلی روی یک تکه پنبه بریزید و روی ناحیه دردناک قرار دهید.
توجه: از عصاره نعنا برای درمان دندان درد کودکان استفاده نکنید. استفاده از این ماده قوی می‌تواند عوارض جانبی و ناخوشایندی داشته باشد.
سیر
به لطف فواید گوناگون‌اش، از جمله خواص آنتی-باکتریال، سیر برای آرام کردن دندان دردهای ناشی از عفونت عملکرد بسیار خوبی دارد. کافی‌ست یکی-دو حبه سیر را له کنید و مقدار کمی نمک به آن اضافه کنید. با یک گوش پاک‌کن مقداری از این خمیر را روی دندان آسیب‌دیده بگذارید.
آویشن
شاید نتوان آویشن را درمان فوری دندان درد شبانه کودکان محسوب کرد، اما خواص آنتی-باکتریال آن هم قابل چشم‌پوشی نیست. از این گیاه مفید هم به دوشکل می‌توانید استفاده کنید:
- چندقطره اسانس آویشن و آب را روی یک تکه پنبه بریزید و آن را روی دندان دردناک بگذارید.
- برگ‌های آویشن را در یک فنجان چای دم کنید. پس از خنک شدن، آن را صاف کنید و از کودک‌تان بخواهید حدود ۳۰ ثانیه آن را در دهان بچرخاند.
قطره و شربت برای دندان درد کودکان
از قطره‌ها و شربت‌های مسکن ایبوپروفن و استامینوفن هم می‌توان برای رفع این حالت مناسب هستند. هریک از این قطره‌ها برای بازه سنی خاصی مناسب هستند. با این‌حال، توصیه می‌شود که بدون مشورت با دندانپزشک اطفال (برای نوع قطره و میزان استفاده) آن را به کودک‌تان ندهید.
- قطره‌های ایبوپروفن مانند:
- قطره موترین (MOTRIN) برای نوزادان ۶ تا ۲۳ ماه
- قطره سوسپانسیون خوراکی موترین برای کودکان ۲ تا ۱۱ سال
- قطره ادویل (ADVIL) برای نوزادان ۶ تا ۲۳ ماه
- سوسپانسیون خوراکی ادویل برای کودکان
- قطره‌های استامینوفن مانند:
- قطره سوسپانسیون خوراکی تیلنول برای کودکان ۲ تا ۳ سال
- قطره سوسپانسیون خوراکی تیلنول برای کودکان ۲ تا ۱۱ سال
- و قرص تیلنول جویدنی برای کودکان (استامینوفن ۱۶۰ میلی‌گرم)
برای درمان خانگی دندان درد کودکان از این روش‌ها استفاده نکنید
روش‌های زیادی برای بهبود این وضعیت توصیه می‌شود که برخی از آنها برای کودکان اصلا مناسب نیستند، برای مثال:
روغن میخک
تقریبا امکان ندارد بپرسید برای دندان درد کودکان چی خوبه، و روغن شگفت‌انگیز میخک به شما معرفی نشود. این ماده برای تسکین دردِ دندان موثر است، اما بهتر است تنها افراد بزرگسال از آن استفاده کنند.
طبق پژوهش‌های انجام‌شده، بلع تصادفی این ماده می‌تواند عوارض جانبی شدیدی را مانند تشنج، آسیب کبدی و عدم تعادل الکترولیت ایجاد کند.
برای مطالعه درمان سه سوته دندان درد در بزرگسالان کلیک کنید.
هیدروژن پراکسید
استفاده از هیدروژن پراکسید (آب اکسیژنه) به عنوان درمان فوری دندان درد شبانه کودکان هم چندان توصیه نمی‌شود؛ چون بلعیدن آن می‌تواند خطرناک باشد.
این ماده برای تسکین دردهای ناشی از عفونت موثر است و با رعایت دوشرط می‌توان از آن استفاده کرد:
- کودک‌تان به قدری بزرگ شده باشد که بداند نباید این محلول را قورت دهد و بتواند اینکار را بکند.
- از محلول رقیق‌شده آن استفاده شود. محلولی سه درصد با آب آماده کنید و از کودک‌تان بخواهید آن را ۳۰ ثانیه در دهان‌اش بچرخاند. پس از بیرون ریختن محلول هم چندبار دهان‌اش را با آب شست‌وشو دهد.
اعمال آسپرین روی لثه
اعمال آسپرین یا هرمسکن دیگری روی دندان و مخصوصا لثه‌های دردناک می‌تواند بافت‌های نرم دهان کودک را بسوزاند و درد او را شدیدتر کند.
برخی بی‌حس‌کننده‌های خوراکی
بی‌حس‌کننده‌های خوراکیِ بدون نسخه هم گاهی به عنوان درمان فوری دندان درد شبانه کودکان معرفی می‌شوند. اما این داروها معمولا بنزوکائین (Benzocaine) دارند، ماده‌ای که می‌تواند کودکان خردسال، به ویژه دو سال به بالا، را دچار عارضه جانبی نادر اما جدی‌ای مانند اختلالات خونی کند.
پس از این گزینه برای نوزادان، کودکان نوپا و خردسال استفاده نکنید. برای بچه‌های بزرگ‌تر هم تنها بعد از مشورت با پزشک اطفال یا دندانپزشک اطفال سراغ این ماده بروید.
پیشگیری از دندان درد در کودکان
دندان‌های کودکان در مدت زمانی کوتاه تغییرات گوناگونی را پشت سر می‌گذارند، از جمله درآمدن دندان‌های شیری، افتادن آنها و رویش دندان‌های دائمی. بنابراین، احساس درد و ناراحتی به نوعی اجتناب‌ناپذیر است. اما با رعایت چندنکته می‌توان چنین شرایطی را به حداقل رساند:
- روزانه حداقل دوبار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن
- استفاده از خمیر دندان‌ها، دهانشویه‌ها و حتی مکمل‌های خوراکیِ حاوی فلوراید
- سالانه دوبار مراجعه به دندانپزشک اطفال جهت معاینه کامل برای درمان و پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان
- کاهش مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های شیرین
چه موقع به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
امیدواریم روش‌های یادشده برای درمان فوری دندان درد شبانه کودکان مشکل شما را برطرف کند. اما حتی در صورتی که پاسخ مناسب را از این روش‌ها گرفتید، باز هم توصیه می‌کنیم در فرصتی مناسب به متخصص مراجعه کنید.
اگر کودک‌تان درد غیرقابل توضیحی دارد که آرام نمی‌شود، مراجعه به دندانپزشک اطفال بهترین ایده است. توصیه می‌کنیم برای تعیین زمان ویزیت هم زیاد منتظر نمانید، چون مهم است که مطمئن شوید علت پوسیدگی یا عفونت نیست. سایر نشانه‌ها برای مراجعه سریع به متخصص عبارت‌اند از:
- ورم صورت
- درد دندان به دنبال آسیب فیزیکی
- دندان ترک‌خورده یا لب‌پر شده
- علائم آبسه از جمله تورم لثه یا یک جوش ملتهب روی آن
- غذا یا هرچیز دیگری که بین دندان‌ها گیر کرده و با نخ دندان خارج نشود
متخصصان ما در سه مطب متخصص ارتودنسی دکتر علیرضا خدیوی به عنوان متخصص ارتودنسی میرداماد و همچنین در مناطق شرق و مرکز تهران بزرگ پذیرای شما و کودک دلبندتان هستند. همین حالا روی «رزرو نوبت» بزنید و زمان ملاقات‌تان را تنظیم کنید.
