برخی از بیماران ممکن است بعد از درمان ارتودنسی به‌دلیل بدشدن ظاهر دندان‌های خود به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند. این افراد اغلب به‌دلایلی از قبیل نامرتبی دندان‌ها و یا فاصله‌ی بین دندان‌ها به پزشک خود مراجعه می‌کنند. به چنین مشکلاتی که بعد از ارتودنسی ممکن است رخ می‌دهد برگشت ارتودنسی می‌گویند.
آیا بعد از ارتودنسی شکل دندان باز می گردد؟ برگشت دندان بعد از ارتودنسی یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که معمولا در ارتودنسی با براکت‌های فلزی و یا الاینرهای جدید مشاهده می‌شود. البته شایان ذکر است که این عارضه خیلی سریع اتفاق نمی‌افتد. اگر بیمار به توصیه متخصص اهمیت نداده و ریتینرها (نگهدارنده ارتودنسی) را از دهان خارج کند احتمال بازگشت ارتودنسی افزایش می‌یابد. بهترین راه پیشگیری و درمان برگشت ارتودنسیف مدیریت زودهنگام است، یعنی هرچه زودتر متوجه برگشت دندان به وضعیت نامرتب بشویم اصلاح این مشکل به مراتب ساده‌تر خواهد بود.
علت‌های برگشت ارتودنسی
قابل ذکر است که حتی با رعایت تمام نکات بعد ازارتودنسی و استفاده از بهترین ریتینرها (نگهدارنده) موجود نیز نمی‌توان مانع حرکات بسیار جزئی دندان‌ها شد. بافت‌هایی (لثه واستخوان) که مسئول مراقبت از دندان هستند به مرور زمان دستخوش تغییر شده و در نتیجه باعث تغییر شکل و کجی ریتینرها می‌شوند. بنابراین باید گفت از آن‌جایی که ارتودنسی با سیستم‌های بیولوژیکی مانند بدن انسان درارتباط است هرگز نمی‌توان به‌صورت مطلق و یا ۱۰۰% تضمین کرد که قابل برگشت نیستند.
متخصصین ما در کلینیک، قبل از شروع درمان ارتودنسی تمام موارد ذکرشده را به بیمار خاطرنشان می‌کنند. استفاده نکردن از ریتینرها و یا ریتینرهای شکسته و تغییر شکل داده معمولا موجب برگشت ارتودنسی می‌گردند. اگر بعد از درآوردن سیم کشی به‌طور منظم از ریتینرها استفاده نشود و یا در فاصله زمانی کوتاه (کمتر از ۱سال) بعد از درآوردن براکت‌ها اقدام به درآوردن ریتینرها کنیم، بافت‌های حمایت‌کننده فرصت کافی برای ثبات نداشته و در نتیجه برگشت ارتودنسی رخ می‌دهد. اگر ۱۲ ماه بعد از درآوردن براکت‌ها نیز به‌طور منظم از ریتینرها استفاده نکنیم و یا آن‌ها را از دندان جدا کنیم، رشد پیوسته فک موجب برگشت ارتودنسی خواهد شد. در حقیقت باید خاطر نشان کرد که تراکم دندان در طول زندگی هر فردی رخ می‌دهد حال چه دندان‌های افراد دارای براکت باشد یا نباشد. در ادامه برخی از علت های شایع برگشت ارتودنسی را بیشتر بررسی می کنیم.
تغییرات فک در دوران بلوغ
در برخی افراد تغییرات فک در دوران بلوغ ممکن است زیاد باشد و یا ایجاد تغییر در فک پس از اتمام بلوغ مجددا به حالت قبلی برگردد. در این شرایط اگر فرد قبل از دوران بلوغ و یا هنگام رسیدن به سن بلوغ در حین درمان ارتودنسی باشد، ممکن است تنظیم کردن دندان به وسیله بریس ها را دچار مشکل کند. این مورد به این دلیل است که حرکات فک در حین درمان ارتودنسی و یا بعد از آن زیاد بوده و سیم های ارتودنسی توانایی حفظ کامل شکل دندان ها را نداشتند. معاینات و مراجعات منظم قبل و حین درمان ارتودنسی می تواند از این مورد تا حد زیادی جلوگیری کند.
کشیدن دندان یا وجود دندان خراب از علت های برگشت ارتودنسی
این مورد در دوحالت می تواند اتفاق بیفتد؛ حالت اول زمانی است که بعد از اتمام ارتودنسی، به دلیل خرابی شدید فرد نیاز به کشیدن یک یا تعداد بیشتری از دندان ها خود داشته باشد. در این حالت فضای اضافه بین دندان ها ایجاد شده که از ثابت نگه داشتن فرم فک و دندان جلوگیری می کند. اینن فضای بین دندان ها می تواند به مرور زمان باعث برگشتن ارتودنسی شود.
در حالت دوم، دندان هایی در دهان فرد وجود داشته که بسیار نزدیک به هم و یا به شکل نا مناسبی در دهان رشد کرده اند. اما زمانی که فرد قبل از درمان ارتودنسی از کشیدن دندان برای ارتودنسی در از برخی دندان ها (مانند دندان عقل) جلوگیری کند، این دندان ها به دلیلی رشد نامناسب می تواند ارتودنسی را به حالت قبل برگرداند و مجددا باعث نامرتب شدن دندان ها شود.
برای جلوگیری از این حالت بهتر است که توصیه های پزشک برای کشیدن دندان و بررسی کامل وضعیت دندان ها را قبل از شروع ارتودنسی، انجام دهید.
عدم رعایت مراقبت های ارتودنسی
پزشک شما همیشه توصیه هایی را در طول درمان ارتودنسی و بعد از آن به شما می گوید که بسیار مهم و لازم به اجرا هستند. این مراقبت های از روز اول ارتودنسی تا مدت زمانی بعد از آن نیز ادامه دارد و در صورتی که نادیده گرفته شود می تواند باعث برگشت دندان بعد از ارتودنسی شود. برخی از موارد رعایت نکردن مراقبت های ارتودنسی شامل موارد زیر است:
- عدم توجه به توصیه های پزشک درباره زمان شروع ارتودنسی و اقدامات قبل از آن
- مراجعه نکردن به متخصص ارتودنسی به صورت منظم در طول دوره درمان برای تنظیم بریس ها
- مراقبت نکردن از دندان و خوردن ضربه به بریس ها یا فک
- عدم رعایت بهداشت دندان و تغذیه ارتودنسی که موجب خرابی یا پوسیدگی دندان و در نتیجه برگشت ارتودنسی می شود
- استفاده نکردن از نگهدانده ارتودنسی بعد از اتمام درمان و برداشتن بریس ها
گزینه های درمان برگشت دندان بعد از ارتودنسی
اگر احساس کردید که بعد از گذشت دوره درمان ارتودنسی، دندان های شما در حال تغییر شکل یا برگشت هستند، بهتر است برای درمان برگشت ارتودنسی اقدام کنید تا وضعیت بدتر نشود. پس از معاینه توسط متخصص ارتودنسی، تشخیص برای روش های درمان برگشت پس از ارتودنسی داده می شود. متخصص ترجیحا روش های ساده تر و استفاده مجدد از ریتینر ها را پیشنهاد می کند اما در صورتی که مدت طولانی از برگشت دندان گذشته باشد و وضعیت فک و دندان بهم ریخته باشد، نیاز به درمان مجدد ارتودنسی است.
بررسی وضعیت دندان‌ها بعد از ارتودنسی
اگر تغییرات بسیار جزئی در ظاهر دندان‌ها رخ داده باشد، نگهدارنده‌ها به خوبی مراقبت شوند و یا به‌طور منظم استفاده شوند نیاز به هیچ مداخله‌ای نخواهد بود اما با تمام این حرف‌ها بهتر است وضعیت دندان‌ها چند ماه بعد از ارتودنسی همچنان تحت بررسی باشند. رعایت کامل نکات و مراقبت های بعد از ارتودنسی در نتیجه بهتر درمان موثر است.
تهیه ریتینر جدید
این کار به ثبات وضعیت دندان‌ها کمک کرده، در نتیجه مانع برگشت ارتودنسی می‌شود. قابل ذکر است که تهیه پلاک نگهدارنده بعد از ارتودنسی جدید رایگان نبوده و بیماران برای تعویض ریتینرها باید مبلغی را هزینه کنند. گاهی اوقات تغییرات خیلی ناچیز دندان با ریتینرهای متحرک قابل اصلاح می‌باشد. در این حالت استفاده از ریتینر برای چند ساعت در طول روز مفید خواهد بود. هنگامی که فشار ناشی از ریتینرها در رباط لثه به تدریج کمتر می‌شوند متخصص ارتودنسی ممکن است زمان استفاده از ریتینر را تغییر دهد. در ابتدای استفاده از نگهدارنده میزان ترشح بزاق دهان شما بیشتر از معمول خواهد شد اما نگرن نباشید چرا که درعرض چند روز دهان شما با ریتینر جدید سازگاری یافته و همه چیز به حالت عادی خود بازخواهد گشت.
انواع ریتینر برای جلوگیری از برگشت ارتودنسی
دو نوع نگه دارنده ارتودنسی وجود دارد: ثابت و متحرک. انتخاب نوع ریتینر معمولا به نیازهای بالینی هر فرد، درخواست بیمار و رضایت کلی دندانپزشک و بیمار از نحوه مراقبت نگهدارنده بستگی دارد.
- ریتینرهای ثابت معمولا سیم‌های نازک و منعطفی هستند که به کمک ماده‌ای شبیه سیمان یا همان کامپوزیت به پشت دندان‌های قدامی بالا و پایین چسبیده می‌شوند.
- ریتینرهای متحرک ترکیبی از سیم‌های فلزی، مواد اکریلیکی محکم و قلاب هستند. از آن‌جایی که این ریتینرها را می‌توان به‌راحتی از دندان‌ها جدا کرد بنابراین تمیز کردن دندان‌ها به مراتب راحت‌ترخواهد بود. سه ماه اول طبق تجویز متخصص ارتودنسی و یا دندانپزشک، باید شبانه‌ر‌وز این ریتینرها روی دندان‌ها قرار بگیرند. درصورتی که هیچ تغییری مشاهده نشود با دستور پزشک فقط شب‌ها و یا چند ساعت درطول روز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
درمان مجدد ارتودنسی پس از برگشت
اگر برگشت ارتودنسی خیلی چشمگیر باشد ممکن است درمان مجدد ارتودنسی به بیمار پیشنهاد شود. در این مرحله ممکن است براکت‌های فلزی و معمول، براکت‌های سرامیکی و یا حتی براکت‌های نامرئی پیشنهاد شود. متخصصین ما در کلینیک تخصصی دکتر خدیوی آماده پاسخگویی به سوالات شما در زمینه تمام گزینه‌های درمان برگشت ارتودنسی هستند.
اگر نیاز به ارتودنسی مجدد باشد باید حتما با کمک اشعه ایکس و عکسبرداری یک ارزیابی دقیق از دندان به‌عمل آورد. برای این‌که مشکل برگشت ارتودنسی دوباره رخ ندهد بهتر است اهمیت ریتینرهای ثابت را به بیماران خاطرنشان کنیم.
گزینه‌های درمانی مجدد عبارتند از
- درمان با الاینرهای ساده: مختص تغییرات بسیارجزئی
- براکت‌های ثابت: فقط روی ۶ دندان جلویی قرار می‌گیرد، به‌صورت براکت‌های سرامیکی سفید موجود هستند.
- ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین
- ارتودنسی ثابت
نوع انتخاب و روش هرکدام بسته به میزان برگشت ارتودنسی و این‌که چند دندان بیمار درگیر این مشکل شده‌اند بستگی دارد. در موارد حادتر حتی گاهی اوقات بیمار مجبور می‌شود دندان خود را بکشد. برای کسب اطلاعات در زمینه هزینه درمان مجدد بهتر است با متخصص ارتودنسی مشاوره کنید.
پیشگیری از برگشت ارتودنسی
نکته مهمی که باید در نظر داشت این است که ریتینر نامناسب و یا آسیب‌دیده تنها دلیل تغییر شکل دندان‌ها بعد از ارتودنسی نیست. بعد از درآوردن براکت‌ها انتظار داریم تا حدودی دندان‌ها مرتب باشند. برای کسب نتیجه مثبت از درمان ارتودنسی و این‌که دندان‌ها بعد از درمان به حالت و وضعیت اولیه خود برنگردند باید مقدار فشار مناسبی روی دندان‌ها اعمال کنیم و استفاده از ریتینرها را همانطور که تجویز شده فراموش نکنیم. گاهی اوقات و در شرایط خاص مانعی ندارد، ریتینرها را از دندان‌ها جدا کنیم اما در کل باید فراموش نکنیم که برای جلوگیری از برگشت دندان پس از ارتودنسی به‌طور منظم از نگهدارنده‌ها استفاده کنیم.
اگر از ساییدگی دندان و یا همان دندان قروچه رنج می‌برید قبل از خوابیدن حتما محافظ دندان (نایت گارد) را داخل دهان خود بگذارید. محافظ دندان در برخی ورزش‌های تماسی و پربرخورد نیز به منظور محافظت از دندان‌ها استفاده می‌شوند. ضربه‌های فیزیکی نیز ممکن است موجب تغییر شکل دندان‌ها، بدترشدن ظاهر و حتی افتادن دندان‌ها شود. بنابراین توصیه می‌کنیم که قبل، در طی و حتی بعد از ارتودنسی مراقب دندان‌های خود باشید.
جمع بندی
برگشت ارتودنسی بخش طبیعی از درمان است اما بدین معنا نیست که در چنین موقعی نمی‌توان هیچ کاری برای اصلاح آن کرد. اگر پس از یک دوره از ارتودنسی دندان‌هایتان شروع به حرکت و تغییر شکل دادند، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که به متخصص خود مراجعه کنید تا به فکر درمان و اصلاح عارضه بوده و با اقدامات به موقع مانع برگشت ارتودنسی شود.
