فرق آفت و سرطان دهان چیست؟ اغلب مردم زمانی که زخمی داخل دهان خود مشاهده می‌کنند، نمی‌دانند که یک آفت ساده است یا ممکن است نشانه‌ای از سرطان دهان باشد. از این رو در این مقاله به‌صورت کامل فرق آفت و سرطان دهان را بررسی می‌کنیم و تفاوت آن‌ها را از نظر ظاهر، علائم، دلایل ایجاد، روش‌های تشخیص و درمان بررسی می‌کنیم. در پایان این مقاله می‌توانید با خیالی آسوده تفاوت آفت و سرطان دهان را تشخیص داده و در صورت نیاز، به موقع برای درمان اقدام کنید.
فرق آفت و سرطان دهان
تفاوت آفت و سرطان دهان در ماهیت و میزان خطر آن‌ها است. آفت دهان نوعی زخم خوش‌خیم و غیرسرطانی است که معمولاً کوچک، گرد و دردناک بوده و در مدت یک تا دو هفته بدون درمان خاصی برطرف می‌شود. طبق گفته وب‌سایت Mayo Clinic، این زخم‌ها در دسته‌بندی انواع زخم دهان در گروه ضایعات غیرسرطانی قرار می‌گیرند.
در مقابل، سرطان دهان ضایعه‌ای بدخیم است که اگر درمان نشود، می‌تواند به بافت‌های اطراف منتقل شود و حتی جان را تهدید کند. برخلاف آفت، زخم سرطانی معمولاً دردی ندارد، مدت طولانی در دهان می‌ماند و به مرور زمان بزرگ‌تر می‌شود یا تغییر شکل می‌دهد.
عکس آفت و سرطان دهان
زخم آفت دهانی معمولاً به‌صورت ضایعه‌ای کوچک با مرکز سفید یا زرد و حاشیه‌ای قرمز رنگ در داخل دهان ظاهر می‌شود. این زخم‌ها اغلب در نواحی مانند داخل لپ، کناره‌های زبان یا سقف دهان دیده می‌شوند و معمولاً با درد همراه هستند.
در مقابل، زخم‌های ناشی از سرطان دهان معمولاً به شکل توده‌ای برجسته، زخمی فرورفته یا ضایعه‌ای با لبه‌های سفت و نامنظم بروز می‌کنند. مهم‌ترین تفاوت آفت دهان و سرطان دهان، در مدت زمان ماندگاری و روند پیشرفت آن‌هاست؛ آفت دهانی معمولاً در مدت کوتاهی بهبود می‌یابد، اما زخم‌های سرطانی ماندگار بوده و به مرور زمان پیشرفت می‌کنند و تغییر شکل می‌دهند.
تفاوت سرطان و آفت دهان از نظر علائم
| ویژگی‌ها | آفت دهان | سرطان دهان |
| ظاهر ضایعه | زخم کوچک، گرد با حاشیه قرمز و مرکز سفید رنگ | زخم نامنظم، به شکل توده یا زخم فرورفته |
| میزان دردناک بودن | معمولاً دردناک | در ابتدا بدون درد، در مراحل پیشرفته دردناک |
| طول مدت درمان | ۷ تا ۱۴ روز، خودبه‌خود بهبود می‌یابد | خودبه‌خود درمان نمی‌شود و پیشرفت می‌کند |
تفاوت آفت و سرطان در دهان از نظر علت بروز
در بررسی فرق آفت و سرطان دهان یکی از نکات مهم، دلایل بروز این دو بیماری است. آفت دهانی معمولاً در اثر عوامل موقتی و غیرسرطانی ایجاد می‌شود، در حالی که سرطان دهان ارتباط مستقیمی با عوامل خطرزا و ژنتیکی دارد.
علت بروز آفت دهان
برخی از دلایل بروز آفت دهان به شرح زیر است:
- استرس و اضطراب
- کمبود ویتامین‌های گروه B (به‌خصوص B12)
- کمبود آهن و اسیدفولیک
- آسیب فیزیکی به دهان (مثل گاز گرفتن لپ)
- آلرژی‌های غذایی
علت بروز سرطان دهان
برخی از دلایل بروز سرطان دهان به شرح زیر است:
- مصرف دخانیات (سیگار و قلیان)
- مصرف مداوم الکل
- عفونت ویروس HPV
- سابقه خانوادگی سرطان
- قرار گرفتن در معرض آفتاب برای مدت طولانی (در سرطان لب)
فرق آفت و سرطان دهان از نظر شیوه تشخیص
یکی دیگر از فرق آفت و سرطان دهان، شیوه تشخیص آن‌هاست. آفت معمولاً با معاینه ساده توسط پزشک یا دندانپزشک قابل تشخیص است؛ اما سرطان دهان، نیاز به بررسی بیشتری دارد. پزشک برای اطمینان از نوع ضایعه و احتمال سرطانی بودن آن، روش‌های تشخیصی دقیق‌تری را به کار می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
- معاینه بالینی توسط پزشک متخصص دهان و فک
- نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت مشکوک
- آزمایش HPV در صورت نیاز
- تصویربرداری (سی‌تی‌اسکن یا MRI)
- آزمایش خون تکمیلی در برخی موارد
تفاوت آفت دهان و سرطان دهان از نظر درمان
فرق آفت و سرطان دهان در شیوه درمان آن‌ها نیز کاملاً مشهود است. آفت دهان معمولاً خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابد و تنها در برخی موارد که درد خیلی زیادی داشته باشد، برای درمان فوری آفت دهان از داروهای موضعی استفاده می‌شود.
در مقابل، سرطان دهان یک بیماری جدی و خطرناک است که درمان آن نیاز به مداخلات پزشکی تخصصی و درمان‌های ترکیبی دارد. برخی از شیوه‌های درمان سرطان دهان به شرح زیر است:
پرتو درمانی (رادیوتراپی)
در پرتو درمانی از اشعه‌های پرقدرت (اغلب اشعه ایکس یا ذرات پرانرژی) برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش معمولاً در مراحل اولیه سرطان یا برای کوچک‌کردن تومور قبل از جراحی و یا از بین بردن سلول‌های باقی‌مانده پس از جراحی به‌کار می‌رود.
شیمی درمانی (کموتراپی)
شیمی درمانی نوعی درمان دارویی است که در آن داروهای ضدسرطان از طریق جریان خون در سراسر بدن حرکت می‌کنند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. براساس اطلاعات سایت Cancer Research UK، شیمی درمانی معمولاً برای کاهش اندازه تومور قبل از جراحی و نیز در مواقعی که سرطان گسترش یافته باشد، استفاده می‌شود.
تارگت‌تراپی (درمان هدفمند)
تارگت‌تراپی روش جدیدتری است که در آن داروها یا مواد شیمیایی خاص، سلول‌های سرطانی را به‌طور مستقیم و هدفمند شناسایی و نابود می‌کنند؛ بدون آنکه سلول‌های سالم آسیب ببینند. این روش اغلب در کنار سایر درمان‌ها یا در بیماران غیرقابل جراحی استفاده می‌شود.
عمل جراحی (سرجری)
جراحی در سرطان دهان زمانی انجام می‌شود که تومور در شرایطی باشد که بتوان آن را به‌طور کامل برداشت. در این روش، علاوه بر توده سرطانی، مقداری از بافت سالم اطراف آن نیز برای اطمینان از حذف کامل سلول‌های سرطانی خارج می‌شود. در صورتی که بیماری به گره‌های لنفاوی گردن سرایت کرده باشد، این نواحی هم حین جراحی برداشته می‌شوند.
مقایسه آفت و سرطان دهان از نظر عوارض
یکی دیگر از نکات مهم در فرق آفت و سرطان دهان، عوارض این دو بیماری است. آفت دهان اگرچه درد دارد، اما عارضه جدی و ماندگاری ایجاد نمی‌کند و پس از بهبود، اثری از آن باقی نمی‌ماند. به همین دلیل نگرانی خاصی از بابت عوارض آن وجود ندارد.
اما سرطان دهان در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، می‌تواند عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد. این بیماری در مراحل پیشرفته علاوه بر درگیری بافت‌های دهانی، به استخوان فک، گره‌های لنفاوی و حتی سایر اندام‌ها متاستاز می‌دهد و جان را تهدید می‌کند.
برخی از عوارض سرطان دهان به شرح زیر است:
- مشکل در بلع و تکلم
- درد مزمن دهان و گلو
- خونریزی خودبه‌خود از ضایعه
- بدبو شدن دهان
- کاهش وزن و ضعف بدنی
- درگیری استخوان فک و متاستاز به سایر اندام‌ها
همان‌طور که دیدید، فرق آفت و سرطان دهان در بسیاری از موارد از جمله ظاهر، علائم، علت بروز، شیوه تشخیص، درمان و عوارض کاملا مشهود است. اگرچه بیشتر زخم‌های دهانی آفت ساده و بی‌خطر هستند، اما زخم‌هایی که بیش از ۲ هفته باقی بمانند یا تغییر شکل دهند، نیاز به بررسی توسط پزشک متخصص دارند. توصیه می‌کنم در صورت مشاهده هرگونه زخم مشکوک در دهان، حتماً به دندانپزشک مراجعه کنید.
